SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 77
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ पाणिनीय-अष्टाध्यायी प्रवचनम् यहां 'रध हिंसासंराद्ध्यो:' ( दि०प०) धातु से हेतुमति च' ( ३।१।२६ ) से 'णिच्' प्रत्यय है। इस सूत्र से अजादि णिच्' (इ) प्रत्यय परे होने पर रध्' धातु को 'नुम्' आगम होता है। 'नश्चापदान्तस्य झलि' (८ | ३ |२४) से नकार को अनुस्वार और 'अनुस्वारस्य ययि परसवर्ण:' (८/४/५८) से अनुस्वार को परसवर्ण नकार होता है । तत्पश्चात् णिजन्त 'रन्धि' धातु से 'लट्' प्रत्यय है। ऐसे ही . जभी गात्रविनामें (भ्वा०आ०) धातु से - जम्भयति । ६० (२) रन्धकः | यहां 'रध्' धातु से 'वुल्तृचौं' (३ । १ । १३३) से अजादि ण्वुल् (अक) प्रत्यय है। शेष कार्य पूर्ववत् है । ऐसे ही 'जभ्' धातु से - जम्भकः । (३) साधुरन्धी। यहां 'साधु' उपपद 'रध्' धातु से 'सुप्यजातौ णिनिस्ताच्छील्ये (३।२।७८) से अजादि णिनि (इन्) प्रत्यय है। शेष कार्य पूर्ववत् है । ऐसे ही 'जभ्' धातु से- साधुजम्भी । (४) रन्धरन्धम् । यहां 'रध्' धातु से 'अभीक्ष्णये णमुल् च' (३/४/२२) से अजादि णमुल् (अम्) प्रत्यय है । वा०- 'आभीक्ष्ण्ये द्वे भवत:' ( ८1१1१२) से आभीक्ष्ण्य- अर्थ में द्वित्व होता है। शेष कार्य पूर्ववत् है । ऐसे ही 'जभ्' धातु से - जम्भंजम्भम् । (५) रन्ध: । यहां 'रध्' धातु से 'भावे' (३ | ३ |१८) से भाव- अर्थ में अजादि घञ् (अ) प्रत्यय है। शेष कार्य पूर्ववत् है । ऐसे ही 'जभ्' धातु से - जम्भः । नुमागम-प्रतिषेधः (१७) नेट्यलिटि रधेः । ६२ । प०वि०-न अव्ययपदम्, इटि ७ । १ अलिटि ७ । १ रधेः ६ । १ । स०-न लिड् इति अलिट्, तस्मिन् - अलिटि ( नञ्तत्पुरुषः ) । अनु०-अङ्गस्य, नुमिति चानुवर्तते । अन्वयः-रधेरङ्गस्य अलिटि इटि नुम् न । अर्थ:-रधेरङ्गस्य लिड्वर्जिते इडादौ प्रत्यये परतो नुमागमो न भवति । उदा०-रधिता। रधितुम् । रधितव्यम् । आर्यभाषाः अर्थ- (रधेः) रधि इस (अङ्गस्य ) अंग को (अलिटि) लिट् से भिन्न (इटि) इडादि प्रत्यय परे होने पर ( नुम् ) नुम् आगम (न) नहीं होता है। उदा० - रधिता । हिंसा / संसिद्धि करनेवाला । रधितुम् । हिंसा / संसिद्धि करने के लिये । रधितव्यम् । हिंसा / संसिद्धि करनी चाहिए । Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003301
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 06
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1999
Total Pages802
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size12 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy