SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 683
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ ६६६ पाणिनीय-अष्टाध्यायी-प्रवचनम् होता है और आकारादेश भी होता है- जहाहि । विकल्प-पक्ष में 'ई हल्यघो:' (६ । ४ । ११३ ) से ईकारादेश होता है - जहीहि । लोपादेश: (४३) लोपो यि । ११८ प०वि० - लोप: १ । १ यि ७ । १ । अनु०-अङ्गस्य, क्ङिति, सार्वधातुके, जहातेरिति चानुवर्तते । अन्वयः-जहातेरङ्गस्य यि सार्वधातुके क्ङिति लोप: । अर्थ:- जहातेरङ्गस्य यकारादौ सार्वधातुके किति ङिति च प्रत्यये परतो लोपो भवति । उदा०-स ज॒ह्यात्। तौ ज॒ह्याता॑म् । ते॑ ज॒ह्युः । I आर्यभाषाः अर्थ-(जहाते :) जहाति = हा इस (अङ्गस्य) अङ्ग को (यि) यकारादि (सार्वधातुके) सार्वधातुक ( क्ङिति ) कित् और ङित् प्रत्यय परे होने पर (लोपः ) लोपादेश होता है। उदा०-स ज॒ह्यात्। वह त्याग करे । तौ जि॒ह्यातम् । वे दोनों त्याग करें। जह्यु: । वे सब त्याग करें। सिद्धि - (१) जह्यात् । हा+लिङ् । हा+यासुट्+ल् । हा+यास्+तिप् । हा+शप्+ यास्+ति । हा+०+यास्+त् । हा-हा+०+यास्+त् । झ-ह्+या०+त् । ज-ह्+या+त् । जह्यात् । यहां 'ओहाक् त्यागे' (जु०प०) धातु से 'विधिनिमन्त्रणा० ' ( ३ | ३ | १६१) से 'लिङ्' प्रत्यय है। 'यासुट् परस्मैपदेषूदात्तो ङिच्च' (३ | ४ | १०३ ) से 'लिङ्' को उदात्त और ङित् 'यासुट्' आगम होता है । 'जुहोत्यादिभ्यः श्लुः ' (२।४/७५ ) से 'शप्' को 'श्लु' और 'श्लो' (६ 1१1१० ) से धातु को द्वित्व होता है। इस सूत्र से 'हा' अङ्ग को यकारादि, सार्वधातुक, ङित् 'यासुट्' प्रत्यय परे होने पर लोपादेश होता है अर्थात् 'अलोऽन्त्यस्य' (2191५१ ) के नियम से इसके अन्त्य आकार का लोप होता है। 'लिङः सलोपोऽनन्त्यस्य' (७/२/७९ ) से 'यासुद्' के सकार का लोप होता है। ऐसे ही - ज॒ह्याता॑म् ज॒ह्युः । एकारादेश: (४४) घ्वसोरेद्धावभ्यासलोपश्च ॥ ११६ ॥ प०वि०-घु-असो : ६ । २ एत् १ । १ हौ ७ । १ अभ्यासलोपः १ ।१ च अव्ययपदम् ।
SR No.003300
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 05
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1999
Total Pages754
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size25 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy