SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 482
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ पद्-आदेश: षष्ठाध्यायस्य तृतीयः पादः (१०) ऋच: शे । ५५ । प०वि० - ऋच: ६ । १ शे ७ । १ । अनु० - उत्तरपदे, पादस्य, पद् इति चानुवर्तते । अन्वयः-ऋचः पादस्य शे पद् । अर्थ:-ऋक्सम्बिन्धनः पादस्य स्थाने शे प्रत्यये परत: पद् आदेशो भवति । ४६५ भवति । उदा० - पादं पादं शंसतीति पच्छः शंसति । पच्छो गायत्रीं शंसति । आर्यभाषाः अर्थ- (ऋच: ) ऋचासम्बन्धी (पादस्य) पाद शब्द के स्थान में (शे) शस् प्रत्यय परे होने पर (पद्) पद् आदेश होता है । उदा०- पच्छो गायत्रीं शंसति । गायत्री छन्द की ऋचा के एक-एक पाद (चरण) का जप करता है। सिद्धि- पच्छ । यहां पाद' शब्द से 'संख्यैकवचनाच्च वीप्सायाम्' (५/४/४३) से वीप्सा अर्थ में 'शस्' प्रत्यय है । सूत्रपाठ में शस् के अवयव 'श' का ग्रहण किया गया है। इस सूत्र से ऋचासम्बन्धी पाद के स्थान में 'शस्' प्रत्यय परे होने पर 'पद्' आदेश होता है। 'स्तो: शचुनाश्चुः' (८/४/४०) से पत् के तकार को चकार और 'शश्छोउटिं' (८/४/६३) से शस् के शकार को छकार आदेश होता है। पद्-आदेशविकल्पः (११) वा घोषमिश्रशब्देषु । ५६ । प०वि० - वा अव्ययपदम्, घोष - मिश्र - शब्देषु ७ । ३ । सo - घोषश्च मिश्रश्च शब्दश्च ते घोषमिश्रशब्दा:, तेषु घोषमिश्रशब्देषु (इतरेतरयोगद्वन्द्वः ) । अनु०-उत्तरपदे, पादस्य, पद् इति चानुवर्तते । अन्वयः - पादस्य घोषमिश्रशब्देषु उत्तरपदेषु वा पद् । अर्थः-पादस्य स्थाने घोषमिश्रशब्देषु उत्तरपदेषु विकल्पेन पद् आदेशो उदा०-(घोषः) पादस्य घोष इति पद्घोषः पादघोष: । ( मिश्रः ) पादेन मिश्र इति पन्मिश्र, पादमिश्रः । (शब्द) पादस्य शब्द इति पच्छब्द:, पादशब्दः । "
SR No.003300
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 05
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1999
Total Pages754
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size25 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy