SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 84
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ ६७ पञ्चमाध्यायस्य प्रथमः पादः सिद्धि-दण्ड्यः । दण्ड+अम्+य । दण्ड्+य। दण्ड्य+सु। दण्ड्यः । यहां द्वितीया-समर्थ 'दण्ड' शब्द से अहति अर्थ में इस सूत्र से 'य' प्रत्यय है। यस्येति च' (६।४।१४८) से अंग के अकार का लोप होता है। ऐसे ही 'मुसल' शब्द से-मुसल्यः। विशेष: किन्हीं वैयाकरणों के मत में यह दण्डादिभ्यः' इतना ही सूत्र है, वे 'यत्' प्रत्यय की अनुवृत्ति मानते हैं। “दण्डादिभ्यः' इत्येतावत् सूत्रम्, अनन्तरश्च यत् प्रत्ययो विधीयते” इति पदमञ्जर्यां पण्डितहरदत्तमिश्रः । यत् (५) छन्दसि च।६६। प०वि०-छन्दसि ७१ च अव्ययपदम्। अनु०-तत्, अर्हति, यत् इति चानुवर्तते, न यः। अन्वय:-छन्दसि तत् प्रातिपदिकाच्चार्हति यत् । अर्थ:-छन्दसि विषये तद् इति द्वितीयासमर्थात् प्रातिपदिकमात्राच्च अर्हतीत्यस्मिन्नर्थे यत् प्रत्ययो भवति। उदा०-उदक्या वृत्तयः। यूप्य: पलाश: । गर्यो देश: । आर्यभाषा: अर्थ-(छन्दसि) वेदविषय में द्वितीया समर्थ प्रातिपदिकमात्र से (च) भी (अर्हति) कर सकता है, अर्थ में (यत्) यत् प्रत्यय होता है। उदा०-उदक्या वृत्तयः। उदक (जल) को प्राप्त करने योग्य वृत्तियां। यूप्य: पलाश:। वह पलाश (ढाक) जिसका यूप बन सकता है। गर्यो देश: । वह देश जहां गर्त (गड्डा) बन सकता है। सिद्धि-उदक्याः । उदक+अम्+यत्। उदक्+य। उदक्य+टाप्। उदक्या+जस्। उदक्या:। यहां द्वितीया-समर्थ 'उदक' शब्द से अर्हति अर्थ में इस सूत्र से यत् प्रत्यय है। स्त्रीत्व-विवक्षा में 'अजाद्यतष्टाप्' (४।१।४) से 'टाप्' प्रत्यय होता है। ऐसे ही-यूप्य:, गर्त्यः। घन्+यत् (६) पात्राद् घुश्च ।६७। प०वि०-पात्रात् ५ १ घन् ११ च अव्ययपदम्। अनु०-तत्, अर्हति, यत् इति चानुवर्तते। Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003299
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 04
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1998
Total Pages536
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size20 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy