SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 37
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ पाणिनीय-अष्टाध्यायी-प्रवचनम् आर्यभाषा: अर्थ-यथायोग विभक्ति-समर्थ (शतात्) शत प्रातिपदिक से (आ-अर्हात्) आ-अीय अर्थों में (ठन्यतौ) ठन् और यत् प्रत्यय होते हैं (अशते) यदि वहां शत-परिमाण अर्थ अभिधेय न हो। उदा०-(ठन्) शत=सौ कार्षापण से क्रीत खरीदा हुआ-शतिक। (यत्) शत कार्षापण से क्रीत शत्य, वस्त्र आदि। सिद्धि-(१) शतिकम् । शत+टा+ठन्। शत्+ठक । शतिक+सु। शतिकम्। यहां तृतीया-समर्थ, 'शत' शब्द से तथा अशत अभिधेय में इस सूत्र से ठन्' प्रत्यय है। शेष कार्य पूर्ववत् है। (२) शत्यम् । शत+टा+यत् । शत्+य। शत्य+सु । शत्यम्। यहां 'शत' शब्द से पूर्ववत् यत्' प्रत्यय है। यहां अशते' शब्द से शत-अर्थ का प्रतिषेध किया गया है। जहां शत अर्थ अभिधेय होता है वहां तदस्य परिमाणम्' (५।१।५७) से 'कन्' प्रत्यय होता है-शतं परिमाणस्य-शतकं निदानम् । शत-सौ अध्याय परिमाणवाला-शतक निदान (ग्रन्थविशेष) । कन् (४) संख्याया अतिशदन्तायाः कन् ।२२। प०वि०-संख्याया: ५।१ अतिशन्ताया: ५ ।१ कन् १।१ । स०-तिश्च शच्च तौ तिशतौ, तिशतावन्ते यस्या सा तिशदन्ता, न शदन्ता-अतिशदन्ताः, तस्या:-अतिशदन्ताया: (इतरेतरयोगद्वन्द्वबहुव्रीहिगर्भितनञ्तत्पुरुषः)। अनु०-आ-अर्हाद् इत्यनुवर्तते। अन्वय:-यथायोगं विभक्तिसमर्थाद् अतिशदन्तात् संख्यावाचिन आ-अर्हात् कन्। अर्थ:-यथायोगं विभक्तिसमर्थाद् अतिशदन्तात् संख्यावाचिन: प्रातिपदिकाद् आ-अहयिष्वर्थेषु कन् प्रत्ययो भवति । उदा०-पञ्चभि: क्रीत:-पञ्चक: पट: । बहुक: । गणकः । आर्यभाषा: अर्थ-यथायोग विभक्ति-समर्थ (अतिशदन्तयाः) ति-अन्त और शत्-अन्त से रहित (संख्यायाः) संख्यावाची प्रातिपदिक से (आ-अत्)ि आ-अीय अर्थों में (कन्) कन् प्रत्यय होता है। Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003299
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 04
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1998
Total Pages536
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size20 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy