SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 34
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ १७ पञ्चमाध्यायस्य प्रथमः पादः यहां द्वितीया-समर्थ पारायण' शब्द से इस सूत्र से प्रागवतीय ठञ् प्रत्यय के अधिकार में पारायणतुरायणचान्द्रायणं वर्तयति' (५।१।७२) से वर्तयति-अर्थ में ठञ्' प्रत्यय है। ठस्येकः' (७।३।५०) से ' के स्थान में इक् आदेश, पूर्ववत् अंग को पर्जन्यवत् आदिवृद्धि और अंग के अकार का लोप होता है। ऐसे ही-तौरायणिकः, चान्द्रायणिकः । __ आ-अीयठक्प्रत्ययप्रकरणम् ठक्-अधिकार: (१) आरंदगोपुच्छसंख्यापरिमाणाट्ठक् ।१६ | प०वि०-आ अव्ययपदम्, अर्हात् ५।१ अगोपुच्छसंख्यापरिमाणात् ५ ।१ ठक् १।१। स०-गोपुच्छं च संख्या च परिमाणं च एतेषां समाहारो गोपुच्छसंख्यापरिमाणम्, न गोपुच्छसंख्यापरिमाणम्-अगोपुच्छसंख्यापरिमाणम्, तस्मात्-अगोपुच्छसंख्यापरिमाणात् (समाहारद्वन्द्वगर्भितनञ्तत्पुरुषः) । अन्वय:-आ-अर्हाट्ठक्, अगोपुच्छसंख्यापरिमाणात् । अर्थ:-'तदर्हति' (५।१।६३) इति वक्ष्यति। आ तस्माद् अर्हशब्दाह्रक् प्रत्ययो भवति, गोपुच्छसंख्यापरिमाणानि वर्जयित्वा। अयं ठाधिकारमध्ये तस्यापवादष्ठगधिकारो विधीयते। वक्ष्यति-तेन क्रीतम् (५।१।३७) इति । निष्केण क्रीतम्-नैष्किकम् । पणेन क्रीतम्-पाणिकम् । ___ गोपुच्छसंख्यापरिमाणानां प्रतिषेधात् तेभ्य: प्राग्वतेष्ठञ् (५ ।१।१८) इति ठअधिकाराट्ठञ् प्रत्ययो भवति । उदा०-गोपुच्छेन क्रीतम्-गौपुच्छिकम्। (संख्या) षष्ट्या क्रीतम्षाष्टिकम्। (परिमाणम्) प्रस्थेन क्रीतम्-प्रास्थिकम्। कुडवेन क्रीतम्कौडविकम्। आर्यभाषा: अर्थ-(अर्हात्) तदर्हति' (५।१।६३) इस सूत्र (आ) तक (ठक्) ठक् प्रत्यय होता है (अगोपुच्छसंख्यापरिमाणात्) गोपुच्छ, संख्यावाची और परिमाणवाची शब्दों को छोड़कर। यहां ठञ्-अधिकार के बीच में यह उसका अपवाद ठक्-अधिकार है। मुनिवर पाणिनि कहेंगे- 'तेन क्रीतम्' (५।१।३७)। निष्क (३२० रत्ती का सोने का Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003299
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 04
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1998
Total Pages536
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size20 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy