SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 324
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ पञ्चमाध्यायस्य तृतीय पादः ३०७ उदा० - याप्यः = कुत्सितो वैयाकरण: - वैयाकरणपाश: 1 याप्यो याज्ञिकः= याज्ञिकपाशः । आर्यभाषाः अर्थ - (याप्ये) कुत्सित= निन्दित अर्थ में विद्यमान प्रातिपदिक से स्वार्थ में (पाशप्) पाशप् प्रत्यय होता है। उदा०-याप्य -कुत्सित (निन्दित) वैयाकरण-वैयाकरणपाश। याप्य निन्दित याज्ञिकयाज्ञिकपाश ! सिद्धि-वैयाकरणपाश: । वैयाकरण+सु+पाशप् । वैयाकरण+पाश। वैयाकरणपाश+सु । वैयाकरणपाशः । यहां याप्य अर्थ में विद्यमान वैयाकरण शब्द से स्वार्थ में 'पाशप्' प्रत्यय है। ऐसे ही - याज्ञिकपाश: । भागविशिष्टार्थप्रत्ययविधिः अन् (१) पूरणाद् भागे तीयादन् । ४८ । प०वि० - पूरणात् ५ ।१ भागे ७ । १ तीयात् ५ ।१ अन् १ । १ । अन्वयः-भागे पूरणात् तीयाद् अन् । अर्थ:-भागेऽर्थे वर्तमानात् पूरणार्थात् तीय-प्रत्ययान्तात् प्रातिपदिकात् स्वार्थेऽन् प्रत्ययो भवति । उदा०-द्वितीयो भाग:-द्वितीयः । तृतीयो भाग:- तृतीयः । आर्यभाषाः अर्थ-(भागे) भाग अर्थ में विद्यमान ( पूरणात्) पूरणार्थक तीयात् तीय-- प्रत्ययान्त प्रातिपदिक से स्वार्थ में (अन्) अन् प्रत्यय होता है । उदा० ० - द्वितीय ( दूसरा ) भाग- द्वितीय। तृतीय (तीसरा ) भाग- तृतीय । सिद्धि-द्वितीयः । द्वितीय+सु+अन् । द्वितीय् +अ । द्वितीय+सु । द्वितीयः । यहां भाग अर्थ में विद्यमान, पूरणार्थक, तीय- प्रत्ययान्त 'द्वितीय' शब्द से स्वार्थ में 'अन्' प्रत्यय है। 'अन्' प्रत्यय के 'नित्' होने से 'ज्नित्यादिर्नित्यम्' (६ । १ । १९४) से आद्युदात्त स्वर होता है - द्वितीय: । ऐसे ही - तृतीयः । अन् (२) प्रागेकादशभ्योऽच्छन्दसि । ४६ । प०वि० - प्राक् १ । १ एकादशभ्य: ५ । ३ अच्छन्दसि ७ । १ । स०-न छन्द:- अच्छन्दः तस्मिन् अच्छन्दसि (नत्रतत्पुरुषः ) । Jain Education International + For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003299
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 04
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1998
Total Pages536
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size20 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy