________________
२२२
पाणिनीय-अष्टाध्यायी-प्रवचनम् शः+नः+इलच्(७) लोमादिपामादिपिच्छादिभ्यः शनेलचः।१००। प०वि०-लोमादि-पामादि-पिच्छादिभ्य: ५।३ श-न-इलच: १।३ ।
स०-लोम आदिर्येषां ते लोमादयः, पाम आदिर्येषां ते पामादय:, पिच्छ आदिर्येषां ते पिच्छादय: । लोमादयश्च पामादयश्च पिच्छादयश्च ते लोमादिपामादिपिच्छादय:, तेभ्य:-लोमादिपामादिपिच्छादिभ्यः (बहुव्रीहिगर्भित इतरेतरयोगद्वन्द्वः) । शश्च नश्च इलच् च ते शनेलच: (इतरेतरयोगद्वन्द्व:) ।
अनु०-तत्, अस्य, अस्ति, अस्मिन्, इति, मतुप् इति चानुवर्तते।
अर्थ:-तद् इति प्रथमासमर्थेभ्यो लोमादिभ्य: पामादिभ्य: पिच्छादिभ्यश्च प्रातिपदिकेभ्योऽस्येति षष्ठ्यर्थे, अस्मिन्निति च सप्तम्यर्थे यथासंख्यं श-न-इलचो मतुप् च प्रत्ययो भवति, यत् प्रथमासमर्थमस्ति चेत् तद् भवति ।
उदा०-(लोमादि:) लोमान्यस्य, अस्मिन् वा सन्ति-लोमश: (श:)। लोमवान् (मतुप्)। रोमश: (श:)। रोमवान् (मतुप्) इत्यादिकम् । (पामादि:) पामाऽस्य, अस्मिन् वाऽस्ति-पामन: (न:)। पामवान् (मतुप्) । वामन: (न:) । वामवान् (मतुप्) इत्यादिकम् । (पिच्छादि:) पिच्छमस्य, अस्मिन् वाऽस्ति-पिच्छिलः (इलच्)। पिच्छवान् (मतुप्)। उरसिल: (इलच्)। उरस्वान् (मतुप्) इत्यादिकम् ।
(१) लोमन् । रोमन् । वल्गु । बभ्रु। हरि। कपि। शुनि । तरु। इति लोमादयः ।।
(२) पामन्। वामन्। हेमन्। श्लेष्मन्। कद्र। बलि। श्रेष्ठ। पलल। सामन्। अङ्गात् कल्याणे। शाकीपलालीदवां ह्रस्वस्वं च । विष्वगित्युत्तरपदलोपश्चाकृतसन्धे: । लक्ष्म्या अच्च । इति पामादयः ।।
(३) पिच्छ। उरस्। ध्रुवका। क्षुवका। जटाघटाकला: क्षेपे। वर्ण। उदक । पक। प्रज्ञा । इति पिच्छादयः ।।
आर्यभाषा: अर्थ-(तत्) प्रथमा-समर्थ (लोमादिपामादिपिच्छादिभ्यः) लोमादि, पामादि, पिच्छादि प्रातिपदिकों से (अस्य) षष्ठी-विभक्ति और (अस्मिन्) सप्तमी-विभक्ति
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
