________________
४२
पाणिनीय-अष्टाध्यायी-प्रवचनम् अन्वय:-षिद्गौरादिभ्यश्च स्त्रियां ङीष् ।
अर्थ:-षिद्भ्यो गौरादिभ्यश्च प्रातिपदिकेभ्य: स्त्रियां डीए प्रत्ययो भवति।
उदा०-(षित्) नर्तकी। खनकी। रजकी। (गौरादि:) गौरी। मत्सी।
गौर। मत्स्य। मनुष्य। शृङ्ग। हय। गवय। मुकय। ऋष्य । पुट । द्रुण। द्रोण । हरिण। कण । पटर। उकण । आमलक। कुवल । बदर। बिम्ब । तर्कार। शर्कार। पुष्कर। शिखण्ड। सुषम। सलन्द। गडुज । आनन्द । सुपाट । सुगेठ । आढक । शष्कुल । सूर्म । सुव्व । सूर्य । पूष । मूष। घातक। सकलूक। सल्लक। मालक । मालत। साल्वक। वेतस। अतस। पृस । मह। मठ। छेद। श्वन्। तक्षन् । अनडुही। अनड्वाही। एषण: करणे। देह। काकादन। गवादन। तेजन। रजन। लवण । पान । मेघ । गौतम। आयस्थूण। भोरि। भौतिकी। भौलिङ्गि । औद्गाहमानि । आलिपि। आपिच्छक । आरट । टोट । नट । नाट । मूलाट । शातन। पातन। पावन। आस्तरण। अधिकरण। एत । अधिकार। आग्रहायणी। प्रत्यवरोहिणी। सेवन । सुमङ्गलात् संज्ञायाम्। सुन्दर । मण्डल। पट । पिण्ड। पिटक । कुर्द। गुर्द। पाण्ट । लोफाण्ट । कुन्दर । कन्दल । तरुण । तलुन । बृहत् । महत् । सौधर्म । रोहिणी नक्षत्रे । विकल । निष्फल । पुष्कल । कटाच्छ्रोणिवचने । पिप्पल्यादयश्च-पिप्पली । हरीतकी। कोशातकी। शमी । करीरी। पृथिवी। क्रोष्ट्री। मातामह। पितामह । इति गौरादयः।
आर्यभाषा: अर्थ-(षिद्गौरादिभ्यः) ष् इत्वाले तथा गौर आदि प्रातिपदिकों से (च) भी (स्त्रियाम्) स्त्रीलिङ् में डीप् प्रत्यय होता है।
उदा०-(षित्) नर्तकी । नाचनेवाली। खनकी । खिननेवाली। रजकी। रंगनेवाली। (गौरादि:) गौरी। गौरवर्णवाली पार्वती। मत्सी। मछली।
सिद्धि-(१) नर्तकी। नृत्+बुन्। न+अक। नर्तक+डीए। नर्तकी+सु ।
तकी।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
