________________
८.
९.
१०.
११.
१२.
नक्षत्रम्
कृत्तिका
मार्गशीर्ष
( आग्रहायण)
पूषन्
मघा
फल्गुनी
अण्
चतुर्थाध्यायस्य द्वितीयः पादः
पौर्णमासी
कार्तिकी
मार्गशीर्षी
( आग्रहायणी)
पौषी
माघी
फाल्गुनी
अस्य (देवता) अर्थप्रत्ययप्रकरणम्
मास:
कार्तिकिकः, कार्तिकः । मार्गशीर्षः ।
( आग्रहायणिकः )
पौषः ।
१८५
( १ ) साऽस्य देवता | २३ | प०वि०-सा १ ।१ अस्य ६ । १ देवता १ । १ । अनु०-प्रातिपदिकात् प्राग्दीव्यतः प्रत्यय इति चानुवर्तते । अन्वयः-सा प्रातिपदिकात् अस्य प्राग्दीव्यतः प्रत्ययो देवता । अर्थ:-सा-इति प्रथमासमर्थात् प्रातिपदिकाद् अस्येति षष्ठ्यर्थे प्राग्दीव्यतीयो यथाविहितं प्रत्ययो भवति, यत् प्रथमासमर्थं देवता चेत् सा भवति ।
Jain Education International
माघः ।
फाल्गुनिकः, फाल्गुनः ।
उदा०-इन्द्रो देवताऽस्य - ऐन्द्रं हविः । अदितिर्देवताऽस्य-आदित्यं हविः । बृहस्पतिर्देवताऽस्य- बार्हस्पत्यं हविः । प्रजापतिर्देवताऽस्य - प्राजपत्यं हविः ।
आर्यभाषाः अर्थ-(सा) प्रथमा-समर्थ (प्रातिपदिकात् ) प्रातिपदिक से (अस्य) षष्ठी-विभक्ति के अर्थ में (प्राग्दीव्यतः ) प्राग्दीव्यतीय (प्रत्ययः ) यथाविहित प्रत्यय होता है (देवता) जो प्रथमासमर्थ है यदि वह देवता हो ।
For Private & Personal Use Only
उदा० - इन्द्रो देवताऽस्य - ऐन्द्रं हविः । इन्द्र देवता है इसका यह - ऐन्द्र हवि (आहुति) । अदितिर्देवताऽस्य- आदित्यं हविः । अदिति देवता है इसका यह - आदित्य हवि । बृहस्पतिर्देवताऽस्य- बार्हस्पत्यं हविः । बृहस्पति देवता है इसका यह - बार्हस्पत्य हवि । प्रजापतिर्देवताऽस्य-प्राजपत्यं हविः । प्रजापति देवता है इसका यह प्राजापत्य हवि ।
सिद्धि - (१) ऐन्द्रम् । इन्द्र+सु+अण् । ऐन्द्र् +अ । ऐन्द्र+सु । ऐन्द्रम् ।
यहां प्रथमा-समर्थ, देवतावाची 'इन्द्र' शब्द से अपत्य अर्थ में इस सूत्र से 'प्राग्दीव्यतोऽण्' (४।१।८३ ) से प्राग्दीव्यतीय 'अण्' प्रत्यय है। 'तद्धितेष्वचामादेः' (७ 1२ 1११७) से अंग को आदिवृद्धि होती है।
www.jainelibrary.org
