Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 04

SR No.: 003294
Original Sutra Author: N/A
Author: Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad
Publication Year: 2011
Total Pages: 408
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 21 MB

Page 187

श्रीसिद्धहेमचन्द्रशब्दानुशासने अज्ञातकर्तृका ढुण्ढिका । [अलावीत्] 'लूग्श् छेदने' (१५१९) लू । अद्यतनी दि । 'सिजद्यतन्याम् ' ( ३।४।५३) सिच् । अनेन ईत् । परस्मै ० ' ( ४ | ३ |४४) वृद्धिः औ । 'ओदौतोऽवाव्' (१।२।२४) आव् । 'स्ताद्यशितोऽत्रोणादेरिट्' (४।४।३२) इट् । 'इट ईति' (४।३।७१) सिच्लुक् । 'समानानां तेन दीर्घः' (१।२।१) दीर्घः । ' अड् धातोरादि०' (४।४।२९) अट् ।
१७०
[ अलावी: ] लू । अद्यतनी सि । 'सिजद्यतन्याम् ' ( ३।४ । ५३) सिच् । अनेन ईत् । 'सिचि परस्मै ० ' ( ४।३।४४) वृद्धिः औ । 'ओदौतोऽवाव्' (१।२।२४) आव् । 'स्ताद्यशितोऽत्रोणादेरिट्' (४।४।३२) इट् । 'इट ईति' ( ४ | ३ |७१) सिच्लुक् । ‘समानानां०' (१।२।१) दीर्घः । ' सो रुः' (२।१।७२) स०र० । 'रः पदान्ते० ' (१।३।५३) विसर्गः । 'अड् धातोरादि०' (४।४।२९) अट् ।
[आसीत्] 'असक्' भवे (भुवि ) ' (११०२) अस् । ह्यस्तनी दिव्त् । अनेन ईत् । ' एत्यस्तेर्वृद्धिः' (४।४।३०) वृद्धि अ० आ० ।
[आसीः] अस् । ह्यस्तनी सिव्स् । अनेन ईत् । ' एत्यस्तेर्वृद्धिः ' ( ४ |४| ३०) वृद्धिः अ० आ० । 'सो रुः (२।१।७२ ) स० २० । 'रः पदान्ते० ' (१।३।५३) विसर्गः ।
[अदात्] 'डुदांग्क् दाने' (११३८) दा । अद्यतनी दि । 'सिजद्यतन्याम्' ( ३।४।५३) सिच् । 'पिबैति-दा-भू-स्थः सिचो लुप्, परस्मै न चेट्' (४।३।६६) सिच्लुप् । 'अड् धातोरादि० ' ( ४।४।२९) अट् ।
[अभूत् ] 'असक् भवे (भुवि ) ' (११०२) अस् । अद्यतनी दि तू । 'अस्ति बुवोर्भू - वचावशिति' (४।४।१) अस्० → भू० । 'सिजद्यतन्याम्' ( ३।४।५३) सिच् । 'पिवैति - दा भू-स्थः सिचो लुप्०' (४।३।६६) सिच्लूप् । 'अड् धातोरादि० ' ( ४/४/२९ ) अट् ।
[अस्ति ] अस् । वर्त्त० तिद्
[अस] अस् । वर्त्त० सिव् । 'अस्तेः सि हस्त्वेति' ( ४ | ३ |७३) सलोपः ||छ ।
पिबैति-दा-भू-स्थः सिचो लुप्, परस्मै न चेट् ||४ | ३ |६६ ||
[पिबैतिदाभूस्थः] पिवश्च एतिश्च दाश्च भूश्च स्थाश्च [सिचः ] सिच् षष्ठी डस् ।
[लुप्] लुप् प्रथमा सि ।
[ परस्मै ] परस्मैपद । परार्थं पदं
[न] न प्रथमा सि ।
[च] च प्रथमा सि ।
[इट्] इट् प्रथमा सि । 'दीर्घड्याव् - व्यञ्जनात् से: ' (१।४।४५) सिलुक्
“न चेट्” - इत्यत्र ननु इटा सहितस्य सिचो लोपेन पेचुष इत्यादौ उपादेशवत् सिध्यति, किमिट्वर्जनेन, 'यावत् संभवस्तावद्विधिः' (न्या० सं० वक्षस्कार ( १ ) / सूत्र (५६) इत्यनेन पश्चादपीट् स्यात्, न च पेचुष इत्यादावपि तथा स्यादिति वाच्यम्, यतस्तत्रोषादेशे कृते व्यञ्जनादित्वाभावः । अथ 'घसेकस्वराऽऽतः क्वसोः ' ( ४।४।८२ ) इत्यत्र क्वसोरित्युक्तं, न व्यञ्जनादि(दे)रिति चेत् ? न 'स्क्रसृ-वृ-भृ०' (४।४।८१ ) इत्यनेन सिद्धे तस्य नियमार्थत्वात्, अथ स्थानित्वे व्यञ्जनादित्वं न, P. सप्तमी ङि ।
तत्, तस्मात् । ‘लुगाऽऽतोऽनापः ' (२।१।१०७) आलुक् ।
परस्मैपदम् तस्मात् । 'ते लुग्वा' ( ३।२।१०८) पदलुक् ।