Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 04

SR No.: 003294
Original Sutra Author: N/A
Author: Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad
Publication Year: 2011
Total Pages: 408
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 21 MB

Page 146

अथ चतुर्थाध्यायस्य तृतीयः पादः ।।
[बुभुक्षते] 'भुजं पालना -ऽभ्यवहारयोः' (१४८७) भुज् । भोक्तुमिच्छति । 'तुमर्हादिच्छायां०' ( ३।४।२१ ) सन्प्र० ।
‘सन्-यङश्च’ (४।१।३) द्विः । द्वितीय-तुर्ययोः पूर्वी' (४।१।४२) भु०
बु० । 'उपान्त्ये' ( ४ | ३ | ३४ ) इति सन्कित्त्वाद् गुणो
क० । नाम्यन्तस्था०
न । 'च-जः क- गम्' (२।१।८६) ज०ग० । 'अघोषे प्रथमोऽशिट: ' (१।३।५०) ग० (२।३।१५) षत्वम् । कषसंयोगे क्ष० ।
यकारस्योदाहरणं कल्पनया क्रियते, तथाहि
[वेयित्वा] वियदाचष्टे । ‘णिज्बहुलं नाम्नः कृगादिषु' ( ३ | ४ | ४२) णिच्प्र० । ' त्रन्त्यस्वरादेः' (७।४।४३) अन्त्यस्वरादिलोपे ततो वेययति इति क्विपि णिज्लोपे ततो वियिवाचरति 'कर्तुः क्विप्०' ( ३।४।२५) क्विप्प्र० । तल्लुकि च वेयनं पूर्वं वेयित्वा इत्याद्येव भवति ।
=
[देवित्वा] 'दिवूच् क्रीडा-जयेच्छा-पणि-द्युति-स्तुति-गतिषु' (११४४) दिव् । देवनं पूर्वम् । 'प्राक्काले' (५/४/४७) क्त्वाप्र० → त्वा । ‘ऊदितो वा' (४।४।४२) इट् ।
[दिदेविषति] दिव् । देवितुमिच्छति । 'तुमर्हादिच्छायां०' ( ३।४।२१) सन्प्र० । 'सन्-यडञ्च' (४१११३) द्विः । 'इवृधभ्रस्ज-दम्भ-श्रि-यूणु-भर-ज्ञपि सनि-तनि-पति-वृद्-दरिद्रः सनः' (४।४।४७ ) इट् । 'लघोरुपान्त्यस्य' ( ४।३।४) गु० ए || छ । उति शवर्हाऽद्भ्यः क्तौ भावाऽऽरम्भे ||४ | ३ |२६||
[ उति] उत् सप्तमी ङि ।
[शवर्हाऽद्भ्यः] शवमर्हन्तीति शवर्हाः । 'अर्होऽच्' (५।१।९१ ) अच्प्र० अ । शवर्हाश्च अदश्च = शवर्हाऽदस्तेभ्यः शवर्हाऽद्भ्यः, पञ्चमी भ्यस् ।
[क्तौ ] तश्च क्तश्च (क्तवांश्च) तौ । 'स्यादावसंख्येयः' (३|१|११९) एकशेषः ।
[ भावाऽऽरम्भे] भावश्च आरम्भश्च = भावाऽऽरम्भम्, तस्मिन् ।
[कुचितमनेन, कोचितमनेन ] 'कुच सम्पर्चन - कौटिल्य प्रतिष्टम्भविलेखनेषु' (९६१) कुच् । कोचनं कुचितम् । 'क्लीबे क्तः' (५।३।१२३) क्तप्र० त । स्ताद्यशितोऽत्रोणादेरिट्' ( ४१४ ३२ ) इट् । सि-अम् । इदम् । तृतीयैक० टा । 'आ द्वेरः' (२।१।४१) म० अ० । 'लुगस्यादेत्यपदे' (२।१।११३) अलोपः । ' टौस्यनः' (२।१।३७ ) इद 'टा-डसोरिन-स्यौ' (१।४।५) टाइन । 'अवर्णस्येवर्णादिनैदोदरल्' (१।२।६) ए ।
अन ।
[ प्रकुचितः प्रकोचितः ] प्रकोचितुमारब्धः प्रकुचितः । 'आरम्भे' (५1१1१०) क्तप्र० [ प्रकुचितवान्, प्रकोचितवान् ] प्रकोचितुमारब्धः । 'क्त-क्तवतू' (५।१।१७४) क्तवतुप्र० [तितमनेन, द्योतितमनेन ] 'द्युति दीप्तौ' (९३७) द्युत् । द्योतनं तिम् । [ प्रद्युतितः, प्रद्योतितः ] प्रद्योतितुमारब्धः । 'आरम्भे' (५/१/१०) क्तप्र० → त ।
[ मुदितमनेन, मोदितमनेन ] 'मुदि हर्षे' (७२६ ) मुद् । मु (मो) दनं = मुदितम् । 'क्लीबे क्तः ' ( ५।३।१२३) क्तप्र०
→ त ।
=
१२९
=
=
→ त । तवत् । इट् ।
[प्रमुदितः, प्रमोदितः ] प्रमोदितुमारब्धः = प्रमुदितः ।
[रुदितमनेन, रोदितमनेन] 'रुदृक् अश्रुविमोचने' (१०८७) रुद् । रोदनं = रुदितम् । 'क्लीबे क्तः ' ( ५|३|१२३ )
क्तप्र० → त ।