Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 02

SR No.: 003292
Original Sutra Author: N/A
Author: Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad
Publication Year: 2009
Total Pages: 346
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 15 MB

Page 138

अथ द्वितीयाऽध्यायस्य तृतीयः पादः ।।
१२९
→ल० ।
[कल्पः] कृप् । कल्पते । 'युवर्ण-वृ-दृ-वश-रण-गमृद्-ग्रहः' (५।३।२८) अल्प०→अ । 'लघोरुपान्त्यस्य' (४।३।४) गु० अर् । अनेन र०→ल० ।
[चलीक्लृप्यते] कृप् । भृशं पुनः पुनर्वा कल्पते । 'व्यञ्जनादेरेकस्वराद्' (३।४।९) यप्र०→य । ‘सन्-यङश्च' (४।१।३) कृप् द्विवचनम् । 'व्यञ्जनस्याऽनादेर्लुक्' (४।१।४४) अनादिव्यञ्जनलोपः । 'ऋतोऽत्' (४।१।३८) कृ०→क० । 'कडश्चञ्' (४।१।४६) क०→च० । 'ऋमतां री' (४।१।५५) री । वर्त्त० ते । अनेन २०→ल० ।
[चलीकल्प्ति ] कृप । भृशं पुनः पुनर्वा कल्पते । 'व्यञ्जनादेरेकस्वरा' (३।४।९) यय०→य । 'सन्-यङश्च' (४।१।३) कृद्विवचनम् । 'व्यञ्जनस्याऽनादेर्लुक्' (४।१।४४) अनादिव्यञ्जनलोपः । 'ऋतोऽत्' (४११३८) कृ०→क० । 'कडश्च-ञ्' (४।१।४६) क०→च० । 'ऋमतां री' (४।१।५५) री । 'बहुलं लुप्' (३।४।१४) यड्लोपः । वर्त्तः तिव् । अनेन र०→ल० ।
[कृपीटम्] कल्पते शीर्ष मण्डनायेति कृपीटम् । 'तृ-कृ-कृपि-कम्पि-कृषिभ्यः कीटः' (उणा० १५१) कीटप्र०→ईट । [कृपणः] कल्पते निजं धनं परलोकायेति । 'कृ-ग-पृ-कृपि-वृषिभ्यः कित्' (उणा० १८८) किद् अणप्र० । [कृपाणः] कल्पते शत्रुहननायेति । 'कृपि-विषि-वृषि-धृषि-मृषि-युषि-द्रुहि- ग्रहेराणक्' (उणा० १९१) आणक्प्र०→आण | [कृपः] कल्पते । 'नाम्युपान्त्य-प्री-कृ-गृ-ज्ञः कः' (५।१।५४) कप्र०-→अ ।
[कर्पूरः] कल्पते घाणेन्द्रियाप्यायनायेति । 'मी-मसि-पशि-खटि-खडि-खर्जि-कर्जि-सर्जि-कृपि-बलि-मण्डिभ्य ऊरः' (उणा० ४२७) ऊरप्र० । 'लघोरुपान्त्यस्य' (४।३।४) गु० अर् । 'दिर्ह-स्वरस्याऽनु नवा' (१।३।३१) द्वित्वम् ।
[कर्परः] कल्पते जठराग्नये इति । 'जठर-क्रकर-मकर-शंकर-कर्पर-कूर्पर-तोमर-पामर-प्रामर-सगर-नगर-तगरोदरा-ऽदरशृदर-दृदर-कृदर-कुकुन्दर-गोर्वराम्बर-मुखर-खर-डहर-कुञ्जराजगरादयः' (उणा० ४०३) अरप्र० । 'लघोरुपान्त्यस्य' (४।३।४) गु० अर् ।
[कर्पटः] कल्पते शीतापहारायेति । 'दिव्यवि श्रु-कु-कवि-शकि-कति कृपि-चपि-चमि कम्येधि-कर्कि-मर्कि-कक्खि-तू-कृ-सृभृ-वृभ्योऽटः' (उणा० १४२) अटप्र० । 'लघोरुपान्त्यस्य' (४।३।४) गु० अर् ।
[कर्पटि:] कल्पते । 'कृपि-शकिभ्यामटिः' (उणा० ६३०) अटिप्र० । 'लघोरुपान्त्यस्य' (४।३।४) गु० अर् ।।छ।।
उपसर्गस्याऽयौ ।।२।३।१००।। [उपसर्गस्य उपसर्ग षष्ठी डस् । [अयौ] अयि सप्तमी ङि । [प्लायते] प्र ‘अयि गतौ' (७९०) अय् । वर्त्त० ते । ‘कर्त्तर्यनद्भ्यः शव्' (३।४।७१) शवप० । अनेन र०→ल० ।
[पलायते] परा ‘अयि गतौ' (७९०) अय् । वर्त्त० ते । 'कर्त्तर्यनद्भ्यः शव्' (३।४।७१) शवप० । 'समानानां तेन दीर्घः' (११२१) दीर्घः । अनेन रा०→ला० ।
पिल्ययते परि 'अयि गतौ' (७९०) अय । वर्त्तः ते । 'कर्तर्यनदभ्यः शव' (३।४।७१) शवप्र० । 'इवर्णादेरस्वे०' (१।२।२१) यत्वम् । अनेन र०→ल० ।
[प्लत्ययते प्रति ‘अयि गतौ' (७९०) अय् । वर्त्त० ते । 'कर्तर्यनद्भ्यः शव' (३।४।७१) शवप्र० । 'इवर्णादेरस्वे०'