Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 02

SR No.: 003292
Original Sutra Author: N/A
Author: Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad
Publication Year: 2009
Total Pages: 346
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 15 MB

Page 107

श्रीसिद्धहेमचन्द्रशब्दानुशासने अज्ञातकर्तृका ढुंढिका ।
'प्रयोक्तृव्यापारे णिग्' (३।४।२०) णिगप्र० → इ । 'ञ्णिति' (४।३।५०) उपान्त्यवृद्धिः । अद्यतनी दि→त् । 'णि-श्रि-द्रुसु०' (३।४।५८) डा० । 'आद्योऽश एकस्वरः' (४।१।२) द्विवचनम् । 'उपान्त्यस्याऽसमानलोपि०' (४।२।३५) ह्रस्वः । 'हूस्वः' (४।११३९) हूस्वत् । 'असमानलोपे०' (४।१।६३) इ । 'लघोर्दीर्घोऽस्वरादेः' (४।११६४) दीर्घः । 'नाम्यन्तस्था०' (२।३।१५) स०→ष० । ‘णेरनिटि' (४।३।८३) णिग्लोपः । ‘अड् धातोरादि०' (४।४।२९) अडागमः ।।छ।।
निरभ्यनोश्च स्यन्दस्याऽप्राणिनि ।।२।३।५०।। [निरभ्यनोः] निर् च अभिश्च अनुश्च, तस्मात् । [अप्राणिनि] न प्राणी = अप्राणी । 'नञत्' (३।२।१२५) न०→अ०, तस्मिन् ।
[निःष्यन्दते तैलम, निःस्यन्दते तैलम] 'स्यन्दौङ् स्रवणे' (९५६) स्यन्द, निरपूर्व० । वर्त० ते । 'कर्त्तर्यनद्भ्यः शव्' (३।४।७१) शव् । अनेन विकल्पे स०→ष० ।
[अभिष्यन्दते, अभिस्यन्दते] स्यन्द्, अभिपूर्व० । वर्त्त० ते । शेषं पूर्ववत् । [अनुष्यन्दते, अनुस्यन्दते] स्यन्द्, अनुपूर्व० । वर्त० ते । शेषं पूर्ववत् । [परिष्यन्दते, परिस्यन्दते] स्यन्द, परिपूर्व० । वर्त्त० ते । शेषं पूर्ववत् । [विष्यन्दते, विस्यन्दते] स्यन्द्, विपूर्व० । वर्त० ते । शेषं पूर्ववत् ।
[अभिसास्यन्दीति तैलम्] स्यन्द्, अभिपूर्व० । भृशं पुनः पुनर्वा अभिस्यन्दते । 'व्यञ्जनादेरेकस्वराद्' (३।४।९) यम० →य । ‘सन्-यङश्च' (४।१।३) द्विवचनम् । 'व्यञ्जनस्या०' (४।१।४४) अनादिव्यञ्जनलोपः । 'आ-गुणावन्यादेः' (४।१।४८) आ । 'बहुलं लुप्' (३।४।१४) यड्लोपः । वर्त्तः तिव् । 'यङ्-तु-रु-स्तोर्बहुलम्' (४।३।६४) ईत् ।
परिस्यन्दते मत्स्य उदके] 'मदैच् हर्षे' (१२३६) मद् । फमाद्यति जले मत्स्यः । 'मदे: स्यः' (उणा० ३८३) स्यप्र० । 'अघोषे प्रथमोऽशिटः' (१३५०) द०→त० ।
- [अनुष्यन्देते मत्स्योदके, अनुस्यन्देते वा] ‘स्यन्दौङ् स्रवणे' (९५६) स्यन्द्, अनुपूर्व० । वर्त्तः आते । ‘कर्त्तर्यनद्भ्यः शव' (३।४७१) शव । 'आतामाते-आथामाथे आदिः' (४२११२१) आ०→इ । 'अवर्णस्येवर्णादिनैदोदरल' (१२१६) ए । छ।।
वेः स्कन्दोऽक्तयोः ।।२।३५१।। [अक्तयोः] फक्तश्च क्तवांश्च क्तौ । 'समानामर्थेनैकः शेषः' (३।१।११८) एकशेषः । न तौ = अक्तौ । ‘नञत्' (३।२।१२५) न० अ०, तयोः ।
[विष्कन्तुम्, विस्कन्तुम् स्कन्दूं गति-शोषणयोः' (३१९) स्कन्द्, विपूर्व० । विस्कन्दनाय । ‘क्रियायां क्रियार्थायां तुम्णकच्-भविष्यन्ती' (५।३।१३) तुमप्र० । अनेन विकल्पे षत्वम् ।
[विस्कन्नः] विस्कद्यते स्म । 'गत्यर्था-ऽकर्मक-पिब-भुजेः' (५।१।११) क्तप्र० । ‘रदादमूर्छ-मदः क्तयोर्दस्य च' (४।२।६९) द-त० न० ।
- [विस्कन्नवान्] विस्कन्द(द्य)ते स्म । 'क्त-क्तवतू' (५।१।१७४) क्तवतुप्र० → तवत् । ‘रदादमूर्छ-मदः क्तयोर्दस्य च' (४।२।६९) द-त०→न छ।।
P5 अभिधानचिन्तामणिनाममालायाम्-माद्यति जलेन । P
क्तश्च क्तश्च = क्तौ । 'स्यादावसंख्येयः' (३1१1११९) एकशेषः ।