________________
२२०
श्रीसिद्धहेमचन्द्रशब्दानुशासने अज्ञातकर्तृका ढुंढिका ।
AR
[धारयन्ती शास्त्रं स्त्री] 'धृग् धारणे' (८८७) धृ । धार्यमाणं प्रयुक्ते । 'प्रयोक्तृव्यापारे णिग्' (३।४।२०) णिगप० । 'नामिनोऽकलिहलेः' (४।३१५१) आर् धारयतीति । 'शत्रानशा०' (५।२।२०) शतृप्र० → अत् । पूर्वोदाहरणवत्साध्यः छ।
दिव औः सौ ।।२।१।११७।। [दिव औः सौ] दिव षष्ठी डस् । औ प्रथमा सि । सि सप्तमी ङि ।
[द्यौः] दीव्यतीति द्यौः । 'दिवेर्डिव' (उणा० ९४९) डिद् इव्प्र० । 'डित्यन्त्यस्वरादेः' (२११११४) इव्लोपः । प्रथमा सि । अनेन औ । 'इवर्णादे०' (१।२।२१) यत्वम् ।
[अतिद्यौः!] दिवमतिक्रान्तः असौ अतिद्यौ(:), तस्य संबोधनं हे अतिद्यौः! । प्रथमा सि । अनेन व० → औ । 'इवर्णादे०' (१।२।२१) यत्वम् ।
[अक्षयूः] अक्ष 'दिवूच क्रीडा-जयेच्छा-पणि-द्युति-स्तुति-गतिषु' (११४४) दिव् । अक्षैर्दीव्यतीति क्विप् अक्षयूः । 'अनुनासिके च च्छ्-वः शूट्' (४।१।१०८) ऊट् । 'इवर्णादे० ' (१।२।२१) यत्वम् ।।छ।।
उ: पदान्तेऽनूत् ।।२।१।११८॥ [उ: पदान्तेऽनूत् उ प्रथमा सि | पदस्य अन्तः = पदान्तस्तस्मिन् । न ऊत् = अनूत्, ‘अन् स्वरे' (३।२।१२९) अन् ।
[अतिधुभ्याम] दिव पूर्ववत्साध्यः । दिवमतिक्रान्तौ (यौ) तौ = अतिदिवौ, ताभ्याम् । [परमाभ्याम] परमौ च तौ दिवौ च = परमदिवौ, ताभ्याम् ।
[धुकामः] दिव, 'कमूङ् कान्तौ' (७८९) कम् । 'कमेणिङ्' (३।४।२) णिम० । 'ञ्णिति' (४।३।५०) उपान्त्यवृद्धिः । दिवं कामयते । ‘शीलि-कामि-भक्ष्याचरीक्षि-क्षमो णः' (५।१७३) णप्र० → अ । 'णेरनिटि' (४।३।८३) णिड्लोपः ।
[द्युत्वम्] दिवो भावः । 'भावे त्व-तल' (७।१५५) त्वप्र० । . [धुकल्पः] ईषदपरिसमाप्ता द्यौः = धुकल्पः । 'अतमबादेरीषदसमाप्ते कल्पप-देश्यप-देशीयर' (७।३।११) कल्पप्प० → कल्प ।
[विमलद्यु दिनम्] विमला द्यौर्यत्र तत् । [दिव्यति] दिवमिच्छति । 'अमाव्ययात् क्यन् च' (३।४।२३) क्यन्प्र० → य । वर्त्त० तिव् । [दिव्यम्] दिवि भवं → दिव्यम् । 'धु-प्रागपागुदक्-प्रतीचो यः' (६।३।८) यप्र० ।
[धुभवति अद्यौ?र्भवति । 'कृ-भ्वस्तिभ्यां कर्म-कर्तृभ्यां प्रागतत्तत्त्वे च्विः' (७।२।१२६) च्चिप्र० । 'अप्रयोगीत्' (१1१1३७) विलोपः ।
[चौकामिः] धुकाम मांडणीयइ । धुकामस्याऽपत्यं । 'अत इञ्' (६।१३१) इप्र० → इ । 'वृद्धिः स्वरेष्वादेणिति तद्धिते' (७।४।१) वृद्धिः ।
दिवाश्रयः] दिवि आश्रयो यस्याऽसौ । [दिवौकसः] ओकस मांडियइ । दिवि ओको येषां ते । ‘पृषोदरादयः' (३।२।१५५) निपातः ।।छ।।
॥ इत्याचार्यश्रीहेमचन्द्रविरचितायां बृहद्वत्तेश्चतुष्कस्य द्वितीयस्याऽध्यायस्य प्रथमः पादः समाप्त ॥
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
