Page Text
________________
अथ प्रथमाऽध्यायस्य प्रथमः पाद: ।।
[अनुस्वारविसौ] 'औस्वृ शब्दोपतापयोः' (२१) स्वृ, अनुपूर्वकम् । अनुस्वर्यते = संलीनमुच्यार्यते इत्यनुस्वारः । 'भावा-ऽकोंः ' (५।३।१८) घञ्प्र० → अ । 'नामिनोऽकलि-हलेः' (४।३।५१) वृद्धौ आर् ।
'सृजत् विसर्गे' (१३४९) सृज, विपूर्वकम् । विसय॑ते (?) (विसृज्यते) = विरम्यते अर्थोऽनेनेति विसर्गः । ‘भावाऽकोंः ' (५।३।१८) घञ्प्र० → अ । 'लघोरुपान्त्यस्य' (४।३।४) गु० अर । 'क्तेऽनिटश्च जोः क-गौ घिति' (४।१।१११) ज० → ग० । अनुस्वारश्च विसर्गश्च = अनुस्वारविसर्गो । प्रथमाद्वि० औ । ऐदौत्सन्ध्यक्षरैः (११२११२) औ० ।। छ ।।
कादिर्व्यञ्जनम् ।।११।१०।। [कादिर्व्यञ्जनम्] 'डुदांग्क् दाने' (११३८) दा, आङ्पूर्वकम् । आदानं = आदिः । 'उपसर्गाद् दः किः' (५।३।८७) किप्र० → इ । 'इडेत्-पुसि चाऽऽतो लुक' (४।३।९४) आकारलोपः । 'लोकात्' (१1१।३) संहिता । क् आदिर्यस्याऽसौ कादि: । प्रथमैक० सि । 'सो रुः' (२।१७२) स० → र० ।
__'अौप व्यक्ति-म्रक्षण-गतिषु' (१४८८) अञ् विपूर्वकम् । व्यज्यते = प्रकटीक्रियते अर्थोऽनेनेति व्यञ्जनम् । 'करणाऽऽधारे' (५।३।१२९) अनट्प्र० → अन । 'लोकात्' (१1१।३) संहिता । प्रथमैक० सि । 'अतः स्यमोऽम्' (१।४।५७) अम् । 'समानादमोऽतः' (१।४।४६) अमोऽस्य लोपः ।। छ ।।
अपञ्चमान्तस्थो धुट् ।।१।१।११।। [अपञ्चमान्तस्थो धुट्] 'पञ्चन्' । पञ्चानां पूरणः = पञ्चमः । 'नो मट्' (७।१।१५९) मटप्र० → म । 'ष्ठ गतिनिवृत्तौ' (५) ष्ठ । 'षः सोऽष्ट्यै-ष्ट्वि०' (२।३।९८) स्था । 'निमित्ताभावे नैमित्तिकस्याप्यभावः' (प्रथमो वक्षस्कारः /२९) स्था, अन्तपूर्वकम् । स्वस्य स्वस्य स्थानस्याऽन्ते तिष्ठन्तीति अन्तस्थाः । 'स्था-पा-स्ना-त्रः कः' (५।१।१४२) कप्र० → अ | ‘इडेत्पुसि चाऽऽतो लुक्' (४।३।९४) आकारलोपः । ‘आत्' (२।४।१८) आप् → आ । 'समानानां०' (१।२।१) आ । पञ्चमाश्च अन्तस्थाश्च = पञ्चमान्तस्थाः , न विद्यते पञ्चमान्तस्था यत्र स = अपञ्चमान्तस्थाः । 'नजत्' (३।२।१२५) न० → अ० । प्रथमैक सि । ‘सो रुः' (२।१।७२) स० → र० ।
‘धुक्षि संदीपन-क्लेशन-जीवनेषु' (८७६) धुक्ष । धुक्षते = धुट् । 'दिद्युद् - ददृद् - जगज्जुहू०' (५।२।८३) क्विप्प० । 'अप्रयोगीत्' (१1१1३७) क्विप्प्रत्ययस्य लोपः । 'संयोगस्यादो' स्कोर्लुक्' (२।१८८) कलुक् । 'धुटस्तृतीयः' (२।१७६) ष०→ड० । 'विरामे वा' (१।३।५१) ड०→ट० । प्रथमैक० सि । दीर्घड्याब०' (१।४।४५) सिलोपः । ‘घोषवति' (१।३।२१) र० उ० । 'अवर्णस्ये०' (११२१६) ओ ।। छ ।।
पञ्चको वर्गः ।।१।१।१२।। [पञ्चको वर्गः] पञ्चन् । पञ्चसंख्या परिमाणमस्य = पञ्चकः । 'संख्या-डतेश्चाऽशत्-ति-ष्टेः कः' (६।४।१३०) कप० । 'नाम्नो नोऽनह्नः' (२।१।९२) नलोपः । प्रथमैक० सि । 'सो रुः' (२।१७२) स० → र० ।
'वृग्ट वरणे' (१२९४) वृ । वियते = वर्गः । 'गम्यमि-रम्यजि-गद्यदि-छाग०' (उणादि-९२) गप्र० । 'लघोरुपान्त्यस्य' (४।३।४) गुणः अर् । प्रथमैक० सि । 'सो रुः' (२।१।७२) स०र० । 'रः पदान्ते०' (१३५३) २०→विसर्गः । 'घोषवति' (१।३।२१) र० उ० । 'अवर्णस्ये०' (१।२।६) ओ ।। छ ।।
आद्य-द्वितीय-श-ष-सा अघोषाः ।।१।१।१३।। [आद्यद्वितीयशषसा अघोषाः] आदि । आदौ भवः = आद्यः । 'दिगादिदेहांशाद् यः' (६।३।१२४) यप्र० । 'अवर्णवर्णस्य' (७।४।६८) इकारलोपः ।
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 003291 |
| Book Title | Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Vimalkirtivijay |
| Publisher | Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad |
| Publication Year | 2008 |
| Total Pages | 252 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 13 MB |