Page Text
________________
तत्त्व]
नवतत्त्वसंग्रह वैमानिक-सुधर्म १ ईशान २ सनत्कुमार ३ महेन्द्र ४ ब्रह्म ५ लांतिक ६ महाशुक्र ७ सहस्रार ८ आनत ९ प्राणत १० आरण ११ अच्युत १२, नव ग्रैवेयक ९, पांच अनुत्तरविजय १ विजयंत २ जयंत ३ अपराजित ४ सर्वार्थसिद्ध ५ एवं सर्व २६.* इत्यादि जीवभेद जान लेना.
(संख्याद्वार) पूर्वोत्पन्नसंख्या-मनुष्य वर्जी २३ 'दंडकमे असंख्याते, वनस्पतिमे अनंते, मनुष्यमै संख्याते वा असंख्याते इति संख्याद्वारम्. ___* "देवा चउन्विहा पन्नत्ता, तंजहा-भवणवासी १ वाणमंतरा २ जोइसिआ ३ वेमाणिआ४।... भवणवासी दसविहा प० तं०-असुरकुमारा १ नाग०२ सुवन्न० ३ विजु० ४ अग्गि० ५ दीव० ६ उदहि०७दिसा०८वाउ०९थणिय०१०।......वाणमंतरा अविहा प० त०-किन्नरा१किंपुरिसा २ महोरगा ३ गंधव्वा ४ जक्खा ५रक्खसा ६ भूया ७ पिसाचा ८।...जोइसिया पंचविहा प० तं०चंदा १ सूरा २ गहा ३ नक्खत्ता ४ तारा ५।...वेमाणिआ दुविहा प० तं०-कप्पोवगा १ य कप्पाईया य ।...कप्पोवगा बारसविहा प० तं०-सोहम्मा १ ईसाणा २ सणंकुमारा ३ माहिंदा ४ बंभलोया ५ लंतया ६ महासुक्का ७ सहस्सारा ८ आणया ९ पाणया १० आरणा ११ अचुया १२।... कप्पाईया दुविहा प० तं०-गेविजगा य अणुत्तरोववाइया य ।...गेविजगा नवविहा प० तं०हिट्ठिमहिट्ठिमगेविजगा १ हिटिममज्झिम०२ हिट्टिमउवरिम० ३ मज्झिमहेट्टिम० ४ मज्झिममज्झिम० ५ मज्झिमउवरिम०६ उवरिमहेट्रिम०७ उवरिममज्झिम०८ उवरिमउवरिम०९।...अणुत्तरोववाइया पंचविहा प० तं०-विजया १ वेजयंता२ जयंता ३ अपराजिता ४ सव्वासिद्धा ५"। (प्रज्ञा०सू०३८)
१ते ते जातिना समुदायतुं ग्रहण करवा माटे (तजातीयसमूहप्रतिपादकलार्थ) 'दंडक' शब्द योजायो छे. जेने विषे जीव पोते करेलां कर्मोनो दंड पामे ते 'दंडक' कहेवाय छे. आ संबंधमां एवो पण खुलासो नजरे पडे छे के एकार्थक सरखो पाठ जेमा आवतो होय ते 'दंडक' कहेवाय छे. जेमके उख, नख, णख, वख, मख वगेरे धातुओ गतिवाचक होवाथी ते 'दंडक' धातुओ कहेवाय छे. कुले दंडको चोवीस छे. तेनां नामो माटे श्रीभगवतीसूत्र (सू. ८)नी व्याख्या करतां श्रीअभयदेवसूरि नीचे मुजवनी गाथार्नु टांचण करे छः--
__ "नेरइया १ असुराई १० पुढवाई ५ बेदियादओ ३ चेव ।
पंचिंदियतिरिय १ नरा १ वंतर १ जोइसिय १ वेमाणी १॥" मोटे भागे 'नेरइया' शब्द द्वारा साते नरकने लगता सरखा पाठो-आलापको-सूचवाया छे, माटे ते एक दंडक जाणवो. 'असुरकुमारा जाव थणियकुमारा' इत्यादि शब्दो वडे जुदा जुदा आलावाओ सूचवायेला होवाथी एना दश दंडको गणाय छे. एवी रीते एकेन्द्रियना अधिकारमा प्रायः 'पुढविकाइया' इत्यादि शब्द वडे पृथक् पृथक् आलावाओ सूचवाया छे, तेथी एना पांच दंडको गणाय छे.
नरकना सात, व्यंतरना आठ, ज्योतिष्कना पांच अने वैमानिकना २६ भेद होवा छतां ए प्रत्येकना एकेक ज दंडक गणाय छे, ज्यारे भुवनपतिना दश दंडको गणाय छे तेनो शो हेतु छे ? आनो उत्तर एम सूचवाय छे के असुरकुमार अने नागकुमार बच्चे नरकना प्रस्तर (पाथडा)नुं तेमज नारकी जीवोनुं अंतर छे, एवी रीते नागकुमार अने विद्युत्कुमार वच्चे, एम भुवनपतिना अन्य भेदो आश्री छे. आq अंतर नारक, व्यं तर वगेरेना संबंधमा नथी तेथी, ते प्रत्येकनो एकेक दंडक गणाय छे, जोके रत्नप्रभा अने शर्कराप्रभा वचे तेना आधारभूत घनोदधि, धनवात, तनुवात अने आकाशY आंतरूं छे.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 003176 |
| Book Title | Navtattvasangraha tatha Updeshbavni |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Atmaramji Maharaj, Hiralal R Kapadia |
| Publisher | Hiralal R Kapadia |
| Publication Year | 1931 |
| Total Pages | 292 |
| Language | Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 20 MB |