Ganittilakam Savrtuttikam

SR No.: 003174
Original Sutra Author: N/A
Author: Hiralal R Kapadia
Publisher: Oriental Research Institute Vadodra
Publication Year: 1937
Total Pages: 214
Language: Hindi
Classification: Book_Devnagari
File Size: 11 MB

Page 141

गणिततिलकम्
[ श्रीपतियथा {2} | अख हरत्वात् " कृत्वा परीवर्तन" मित्यादिना उपरि द्वौ, अथचैकः, यथा ( 3 ) 1 ततो दृश्यार्धेन ( 2 ) सङ्गणना, यथा- एकगुणौ द्वावुपरि, अधो (३) मूलमेको द्विगुणो जातौ द्वौ, अधथ एकगुण एकच्छेदः स एव, यथा (मू) 1 एतेन निरंशरूपाहतिभक्त दृश्यमूले इति सिद्धम् । ततः पदस्य - ५ द्विकस्य वंशकमर्थमेकः तस्य वर्गोऽप्येकच्छेद एकवर्गोऽप्येकः, यथा ( १ } 1 तद्योगार्थ दृश्यच्छेदनसम" मंशच्छेदा" वित्यादिना छेद विनिमये, यथा ( | | ) | द्विगुणद्वयं द्विकद्वयं जातम्, एकगुणं च तदेव, यथा ( ३ ) | समच्छेदत्वाद द्विकमध्ये द्विक्षेपे जाताश्चत्वारो द्विच्छेदाः । एतेन पदद्भ्यंशकवर्गयुक्तादिति सिद्धम् । मूलदृश्येनैकेन समच्छेदेन सम" मंशच्छेदा" वित्यादिना अर्धाप १. जातैकद्विच्छेदयोः, यथा {|३ | प्राच्याङ्क एकगुणः स एव । पराङ्के द्विगुणाश्चत्वारो जाता अष्टौ । द्विगुणौ द्वौ जाताश्चत्वारः, यथा ( | ) | समच्छेदत्वादष्टमध्ये एकक्षेपे जाता नव चतुश्छेदाः ( 8 ) । एतद् दृश्यैक्यम्, तस्मान्मूलं नवानां त्रयश्चतुर्णां मूलं द्वौ यथा (३) । पदार्थमेकमेकच्छेदम्, एतद्योगार्थ“मंशच्छेदा" वित्यादिना छेदविनिमये यथा ( | ) | एकगुणं तदेव, द्विगुणावे* ककौ द्विकं द्वयं जातम्, यथा ( ३ | ३ ) | ततस्त्रिकमध्ये द्विकक्षेपे जाताः पश्च द्विच्छेदाः, यथा ( ३ ) | पदार्धयुक्तं मूलमिति सिद्धम् । स्वनिभं स्थानद्वयेऽपि पञ्चगुणाः पञ्च पञ्चविंशतिः, द्विगुणौ द्वौ जाताश्रत्वारः, यथा ( ५ ) | अधोshaपर्यङ्कस्य भागे लब्धं पद, शेषं चैकश्चतुश्छेदः, यथा (3) | सपादाः षट् द्रम्मा निःस्वस्य - दरिद्रस्य जाताः ॥
*
२०
अस्य घटना - सपाद षट्मध्यात् त्रिभागौ द्वौ । शेषचतुष्कस्य पादं एकम् । सर्वस्वस्य सपादपस्य भागानुबन्धजातित्वात् "छेदनिभे" त्यादिना (१) । छेदेन चतुर्भिर्गुणिताः पट्जाता चतुर्विंशतिः । एकरूपक्षेपे पञ्चविशतिः । अस्य मूलं पञ्च, चतुर्णां मूलं द्वौ यथा (३) । सार्धद्विलक्षणं द्वाभ्यां भक्तत्वात् तथा दलमधं च दृश्यम्, यथा ( | | | एषा "मंशच्छेदा" वित्यादिना २५ पर्यन्ते चतुश्छेदा पञ्चविंशतिः । ततश्चतुर्भक्तायां पञ्चविंशतौ लब्धं सपादषट्कम् । प्रक्रिया च सुखत्वान्न दर्शिता । एवमुभयाग्रदृश्यजातिः समाप्ता ॥
( भिन्नभागदृश्यजातौ करणसूत्रं वृत्तम्- )
दृश्यांशकोने विहृतेऽथ रूपे स्तम्भांशघातेन च तत्फलं स्यात् |७४ | ' व्याख्या - दृश्ये ये दृश्यकास्तैरूनं रूपं तत्र दृश्यांशकोने रूपे अदृश्या
--
१ इन्द्रवज्रा ।