________________
६००
M
गणिततिलकम्
[श्रीपति- अस्य घटना-षष्ट्यधि(क)त्रिशती अर्धमशीतिशतं उड्डीनम् । ततः शेषस्याशीत्यधि(क)शतस्य त्रिभक्तस्य लवद्वयं विंशत्यधि(क)शतं उड्डीनम् । शेष(?स्य) षष्टेस्त्रयः पादाः पञ्चचत्वारिंशत । ततः शेषेषु 'इषु'शब्देन मनोभवबाणवाच्यत्वात् पञ्चोच्यन्ते । ततः शेषेषु पञ्चदशसु पञ्चभक्तेषु जलनिधिसमा अंशा पद्वादश । उड्डीनशेषं च हंसत्रयं पञ्चमांशलक्षणं सङ्गतिं करोति, यथा
। एषां संयोजने जाता षष्टयधि(क)त्रिशती हंसयूथप्रमाणं {३६० } । एवं शेषजातिः समाता ॥
विश्लेषजातिःअथ विश्लेषजातौ करणसूत्रं वृत्तमाह
विश्लेषजातावधिका विहीनं
विशोध्य शेषो विधिरुक्त एव । अपास्य भागैक्यमथैकतश्च
शेषेण दृश्यस्य हरे विभागम् ॥' व्याख्या-विश्लेषजातौ अधिकाङ्कतो हीनाङ्कपातनलक्षणायां समच्छेदयो१५रंशयोर्मध्येऽधिकांशतो विहीनं हीनांशकं विशोध्य-विवरं विधाय शेषो विधिरंशयोश्छेदौ छेदने(ने)त्यादिविधिभिर्भागजात्युक्तोत्रापि ज्ञेयः । पश्चाद् भागैक्यमेकतः कृतसमहरराशे रूपलक्षणादपास्य तत एकरूपशेषेण दृश्यस्य हरेत् । एतद् दृश्यजातिवज्ज्ञेयम् ॥
· अत्रोद्देशकवृत्तद्वये उदाहरणमेकमाह२० पञ्चांशश्वलचश्चरीकनिचयाचते गतोऽष्टांशकः
__पने तद्विवरं द्विनिम्नमधिकं खार्धन कुन्दे स्थितम् । कुन्दाम्र(?व)स्थितभृङ्गभागविवरस्यार्धं च षघ्नं युतं
त्र्यंशेन त्रिगुणं त्रिभागरहितं जातीलतामाश्रितम् ॥ तिलकद्रुममञ्जरीनिविष्ट, भ्रमराणां दशकं च हन्त दृष्टम् । २५ यदि वेत्सि तदा विचक्षणाशु,कथय मे (येम) मधुलिट्समूहसङ्ख्याम्॥
व्याख्या-चश्चरीकनिचयात् पञ्चांशथूते अष्टांशश्च पझे, यथा {4/2} | "अं. शच्छेदा"वित्यादिना छेदविनिमये यथा पञ्चाधोऽष्टौ अष्टाधः पञ्च, यथा {} १ उपजातिः। २ शार्दूलविक्रीडितम् । ३ औपच्छन्दसिकम् ।
-
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
