Agam 18 Upang 07 Jambudveep Pragnapti Sutra Part 03 Sthanakvasi

SR No.: 003156
Original Sutra Author: N/A
Author: Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: Jain Shastroddhar Samiti Ahmedabad
Publication Year: 1978
Total Pages: 562
Language: Prakrit, Sanskrit, Hindi, Gujarati
Classification: Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_jambudwipapragnapti
File Size: 17 MB

Page 229

जम्बूद्वीपप्रज्ञप्ति
त्रयोविंशतिः छेदकराशिर्देशते एकविंशत्यधिके २२१, ततः प्राप्यते - मुहूर्तस्यैकविंशत्यधिकशतद्वयभागाः २.२३ एतावता कालेन द्वे अर्द्ध मण्डले परिपूर्णे चरति चन्द्र इति । अर्थात् एतावता कालेन परिपूर्णमेकं मण्डलं चन्द्रश्चरतीति । तदेवं चन्द्रमण्डलकालस्य प्ररूपणम्, एतदनुसारेणैव मुहूर्त्तगतिरपि भवति, तत्र यौ द्वौ राशिदिवसौ तौ मुहूर्त्तकरणार्थं त्रिशत्संख्यया गुण्यते तदा षष्टिमुहूर्त्ता भवन्ति उपरि विद्यमानयो द्वयोः क्षेपे कृते जाता द्वाषष्टिः, एतेषां संकलनार्थे द्वाभ्यां शताभ्यामेकविंशत्यधिकाभ्यां गुण्यते, गुणयित्वा च उपरितनांशत्रयोविशतिः प्रक्षिप्यते, जातानि त्रयोदशसहस्राणि सप्तशतानि पञ्चविंशत्यधिकानीति, एतत् एकमण्डल कालगत मुहूर्त्तमम्बन्धि एक विंशत्यधिकशतद्वय भागानां परिमाणम्, तत राशिकरणम्, तत्र यदि त्रयोदशभिः सहस्रैः सप्तभिः शतैः पञ्चविंशत्यधिकै रेकविंशत्यधिकशतद्वय भाग देने पर दो मुहूर्त लब्ध होते हैं। छे छेदक - राशियों में आठ से अपवर्तना-भाग करने पर छेद्य राशि २३ और छेदक राशि २२१ आती है। इस तरह एक मुहूर्त के २३ भाग प्राप्त होते हैं इतने काल में परिपूर्ण दो अर्ध मंडल पर चन्द्र अपनी गति करता है अर्थात इतने काल में एक मंडल परिपूर्ण होता है और उस पर चन्द्र गति क्रिया करता है । यह चन्द्र मण्डल काल की प्ररूपणा है । इस के अनुसार ही मुहूर्त गति भी होती है यहां जो दो राशिरूप दिवम आये है उनके मुहूर्त्त करने के लिये ३० को २ से गुणित करने पर ६० मुहूत होते हैं इनमें २ को जोडने पर ६२ मुहूर्त्त हो जाते हैं इन सब की संकलना करने के लिये २२१ गुणा करने पर और २३ को आगत राशि में जोडने पर १३७२५ संख्या आती है यह संख्या एक मण्डलकाल के मुहूर्त्त सम्बन्धी जो २२१ हैं उनके भागोंका परिमाण है यहां वैराशिक विधान इस प्रकार से है
यदि १३७२५ के द्वारा २२१ भागों के मंडल भाग १०९८०० प्राप्त होते આવે છે. આમાં ૧૭૬૮ ના ભાગાકાર કરવાથી એ મુહૂર્તો લક્ષ્ય હેય છે. છેવ છેઠક રાશિઓમાં આઠથી અપના ભાગાકાર કરવાથી છેદ્યરાશિ ૨૩ અને છેદકરાશિ ૨૨૧ આવે છે આ પ્રમાણે એક મુદ્નના ૨૨ ભાગેા પ્રાપ્ત થાય છે. આટલા કાળમાં પરિપૂર્ણ એ અધ મડળા ઉપર ચન્દ્ર પોતાની ગતિ કરે છે, એટલે કે આટલા કાલમાં એક મ`ડળ પરિપૂર્ણ થાય છે અને તેની ઉપર ચન્દ્ર ગતિ ક્રિયા કરે છે. આ ચન્દ્ર-મડળ–કાળની પ્રરૂપણા છે. એ મુજબ જ મુહૂત ગતિ પણ થાય છે. અહીં જ બે રાશિરૂપ દિવસે આવ્યા છે તેમના મુહૂતાં કરવા માટે ૩૦ ને એ વડે ગુણિત કરવાથી ૬૦ મુહૂત થાય છે. આમાં ૨ ને સરવા કરવાથી ૬૨ મુહૂતો થાય છે. એ બધાની સંકલના કરવા માટે ૨૨૧ સાથે ગુણિત કરવામાં આવે અને ૨૩ ને આગત રાશિમાં જોડવામાં આવે તે ૧૩૭૨૫ જેટલી રહેશ આવે છે. આ રાશિ એક મ`ડળ કાળના મુહૂત સંબંધી જે ૨૨૧ છે તેના ભાગાનું પરિમાણ છે. અહી Àરાશિક વિધાન આ પ્રમાણે છે
ને ૧૩૭૨પ વડે ૨૨૧ ભાગેાના મડળ ભાગ ૧૦૯૯૦૦ પ્રાપ્ત થાય છે તેા એક