SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 183
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ प्रकाशिका टीका द्वि० वक्षस्कार सू, २१ कालस्वरूपम् १६९ नानि तासां समागमेन संयोगेन एकीभावपरिणतिरूपेण एको 'वावहारिए परमाणु फिज्जइ' व्यावहारिकः परमाणु निष्पद्यते सम्पद्यते । अयम्भावः- - निश्चयनयोहि निर्विभागसूक्ष्मं पुद्गलं परमाणुं वाञ्छति, यस्त्वनेकपरमाणु निष्पन्नः सोऽशसहितत्वात् स्कन्धत्वेनैव व्यपदिश्यते, व्यवहारनयस्तु सूक्ष्म परमाणुपुद्गलानेक संघातनिष्पन्नोऽपि यः शस्त्रच्छेद भेदानलदाहादिविषयो न भवति तं तथाविधस्थूलत्वा प्राप्तत्वात्परमाणुत्वेन व्यवहरति, तस्मादसौ - निश्चयनयतः स्कन्धोऽपि व्यवहारनयमतेन व्यावहारिकः परमाणुरुक्तः इति । अयं च स्कन्धत्वादिन्धनवत् छेदादिविषयो भवतीति मा कश्चित्संशयं कुर्यादित्याह - 'तत्थ णो' इत्यादि । 'तत्थ णो सत्थ कमइ' तत्र व्यावहारिक परमाणौ शस्त्र समिति के समागम से निष्पन्न होता है. तात्पर्य कहने का यह हैं - यद्यपि निश्वयनय सूक्ष्म पुद्गलों की एकीभाव परिणतिरूप समिति के समागम से उत्पन्न हुए परमाणु नहीं मानता है-उसे तो वह एक स्कन्धरूप ही मानता है, उसकी मान्यता में तो परमाणु वही है जो निर्विभाग सूक्ष्म पुद्गल है. जो अनेक परमाणुओं के मेल से निष्पन्न हुआ है वह तो अंश सहित होने कारण स्कन्धरूप से ही कहा गया है. परन्तु जो व्यवहारनय है वह ऐसा मानता है कि भले ही अनेक परमाणु पुगलों के संयोग स्कन्धरूप अवस्था निष्पन्न हुई हो परन्तु यदि वह शस्त्रादि से छिदती नहीं है, भिदती नहीं हैं, अग्नि से जलती नहीं है तो वह तथाविध स्थूलतारूप परिति को अप्राप्त होने के कारण परमाणु रूप से ही व्यवहार पथ में अवतरित होती है, इसलिये व्यावहारिक परमाणू भलेही निश्चयनय की मान्यतानुसार स्कन्धरूप हो तबभी वह व्यवहारनय की मान्यतानुसार परमाणुरूप ही मानी गई है परन्तु कोई इसे यों न समझ बैठे कि यह स्कन्धरूप होने से इन्धन काष्ठादि की तरह छेदादि क्रिया का विषयभूत होती होगी । इसलिये इस संशय को दूर करने के लिये सूत्रकार ने ऐसा कहा हैं कि "तत्थणों सत्यं कमइ" उस व्यावએકીભાવ પરિવ્રુતિરૂપ સમિતિના સમાગમથી ઉત્પન્ન થયેલ પરમાણુને પરમાણુ જ માન તા નથી. તેને તે તે એક સ્કન્ધ રૂપ જ માને છે. તેની માન્યતા મુજબ તે પરમાણુ તે of છે કે જે નિર્વિભાગ સૂક્ષ્મ પુદ્ગલ છે. જે અનેક પરમાણુએના મેળથી નિષ્પન્ન થયેલ છે તે તા અંશ સહિત હેાવા બદલ સ્કંધરૂપ જ કહેવાય છે. પરંતુ જે વ્યવઙારનય છે તે એમ માને છે કે અનેક પરમાણુ પુદ્ગલેાના સચેાગથી સ્કન્ધરૂપ અવસ્થા નિષ્પન્ન થયેલી છે તે તે શસ્ત્રાદિથી છેદિત થતી નથી. ભેદિત થતી નથી, અગ્નિમાં ભસ્મ થતી નથી તે તે તથાવિધ સ્થૂલતારૂપ પરિણતિ ને પ્રાપ્ત ન કર્યાથી પરમાણુ રૂપમાંજ વ્યવહારપંથ માં અવ તરિત હાય છે. એથી વ્યાવહારિક પરમાણુ નિશ્ચયનયની માન્યતા મુજબ ભલે કન્ય રૂપ હાય છતાંએ તે વ્યવહારનયની માન્યતાનુસાર પરમાણુરૂપ જ માનવામાં આવી છે પરંતુ કાઈ આમ ન સમજી લેકે આસ્ક ધરૂપ હાવાથી ઈન્ધન-કાષ્ઠાદિની જેમ છેદાદિ डियाना विषय थती इथे. मेथी या संशयने हर पुरवा माटे सूत्र छुछे 'तत्थ नो सत्थं कमई” ते व्यावहारिक परमाणुने मगाहि शयी शता नथी. यहीं खेवी आशा २२ Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003154
Book TitleAgam 18 Upang 07 Jambudveep Pragnapti Sutra Part 01 Sthanakvasi
Original Sutra AuthorN/A
AuthorKanhaiyalal Maharaj
PublisherJain Shastroddhar Samiti Ahmedabad
Publication Year1980
Total Pages994
LanguagePrakrit, Sanskrit, Hindi, Gujarati
ClassificationBook_Devnagari, Agam, Canon, & agam_jambudwipapragnapti
File Size29 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy