________________
प्रकाशिका टोका सू. १९ उत्तरार्द्धभरते ऋषभकूटपर्वतनिरूपणम्
१४७ महार्द्धिको महाद्युतिको महाबलो महायशा महासौख्यः पल्योपमस्थितिकः परिवसति । स खलु तत्र चतसृणां सामानिकसाहस्रीणां चतसृणाम् अग्रमहिषीणां सपरिवाराणां तिसृणां परिषदां सप्तानाम् अनीकानां सप्तानाम् अनीकाधीपतीनां पोडशानाम् आत्मरक्षकसाहस्रीणाम् ऋषभकूटस्य ऋषभाया राजधान्या अन्येषां च खलु बहूनां देवानां च देवीनां च आधिपत्यं पौरपत्यं स्वामित्वं भर्तृत्वं महत्तरकत्वम् आज्ञेश्वरसेनापत्य कारयन् पालयन् महताऽऽहतनाटय गोतवादिततन्त्रीतलतालत्रुटितधनमृदङ्गप्रत्युत्पन्न वादितरवेण दिव्यान् भोगभोगान् भुजानो विहरति, स तेनार्थन एवमुच्यते । ऋषभक्ट ऋषभक्ट इत्यारभ्य “च खलु भदन्त ! ऋषभस्य देवस्य ऋषभानाम राजधानी स्वी, महासुखी एवं पल्योपम की स्थिति वाला है रहता है वहां वह चार हजार सामानिक देवों का, चार सपरिवार अग्रमहिषियों का, तीन परिषदाओं का, सात अनीकों का, सात अनीकाधिपतियों का सोलह हजार आत्मरक्षकदेवों का तथा ऋषभकूट को ऋषभा राजधानी का एवं अन्य और वहां के निवासी अनेक देवों का और देवियों का आधिपत्य पौरपत्य स्वामित्व भर्तृत्व, महत्तरकत्व, आज्ञेश्वर सेनापत्य करवाता हुआ, पलवाता हुआ, जोर २ से चतुर बजाने वालों के द्वारो बजाये गये नाट्य, गीत के बाजों की, तन्त्री, तल, ताल, आदि रूप बाजों की ध्वनि पूर्वक दिव्य भोग भोगों को भोगता हुआ आनन्द के साथ रहता है । इस कारण गौतम ! मैंने एवं अन्यतीर्थंकरो ने ऋषभकूट इस नाम से उस पहाड का नाम कहा है। हे भदन्त ! ऋषभदेव की ऋषभा नामकी राजधानी कहां पर है ? इसके उत्तर में प्रभु श्रीकहते हैं-हे गौतम ! નામનો દેવ કે જે મહદ્ધિક મહાદ્યુતિક મહાબલ, મહાયશસ્વી, મહાસુખી તેમજ પોપમની સ્થિતિવાળો છે. તે રહે છે. ત્યાં તે ચાર હજાર સામાનિક દેવેનુ ચાર સપરિવાર અગ્રમહિષીઓનું ત્રણ પરિષદાઓનું સાત અનીકેનું સાત અનીકાધિપતિનું સોળ હજાર આત્મરક્ષક દેવેનું તેમજ ઋષભકૂટની ઋષભારાજધાનીના તેમજ બીજા કેટલાક ત્યાંના નિવાસી અનેક દેવ અને દેવીઓનું આધિપત્ય પરિપત્ય, સ્વામિત્વ ભતૃત્વ, મહત્તરકત્વ આશ્વર સેનાપત્ય કરવાતાં, પાલન કરવાતા, ચતુર વાદક વડે ખૂબ જોરથી વગાડેલા વાજાઓ ગાયેલા ગીત, નાટ્યે તેમજ તન્ની, તલ, તાલ આદિ રૂપ વિશેષ વાદ્યોની વનિ પૂર્વક દિવ્ય ભોગોને ઉપલેગ કરતો આનંદપૂર્વક ત્યાં રહે છે. આ કારણથી હે ગૌતમ! મેં અને બીજા તીર્થકર ઋષભકૂટ આ નામથી આ પર્વતને સંબોધિત કરેલ છે. તે ભદંત બાષભદેવની ઋષભાનામક રાજધાની ક્યા સ્થલે આવેલી છે. એના જવાબમાં પ્રભુ શ્રી કહે છે. હે ગૌતમ ! કષભદેવની ઋષભ નામક રાજધાની ઋષભકૂટની દક્ષિણ દિશામાં તિર્યક
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
