SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 126
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ ( ७५ ) र्गत कर दिया । यह तो हुई निघण्टु की बात, अब हम यास्क के निरुक्त भाग्य के विषय में कुछ लिखेंगे । निरुक्त के चतुर्थ अध्याय में कुल ६२ पद हैं। जिनका भाग्य करते हुए यास्क ने चंत्रालीस पदों को अनवगत प्रकट किया है । इसी तरह निरुक्त के पञ्चम अध्याय में ८४ पद हैं, जिनमें से ६२ पदों को यास्काचार्य ने अवगत होने का लिखा है । इसी तरह षष्ठ अध्याय के १३२ पदों में से १२५ अनवगत उद्घोषित किया है । इसका अर्थ यह हुआ कि जिन जिन पदों को इन्होंने नवगत कहा है उनका परम्परागत अर्थ यास्क को मालूम नहीं था | इसलिए उन्होंने अपनी बुद्धि से दूसरा अर्थ कल्पित करके उन निगमों को व्यवस्थित किया । इस विषय में हम एकही उदाहरण देकर निरुक्त को अपूर्णता और अव्यवस्थितता दिखायेंगे । ऋग्वेद की एक ऋचा में "शिताम" शब्द आया है जिसका भाष्य करते हुए यास्काचार्य लिखते हैं । “शिताम" ||३|| मूलम् "पार्श्वतः श्रोणितः शितामतः " ( या० मा० ) पार्श्व पशु भयभङ्गं भवति । पशुः स्पृशते संस्पृष्ट्वा पृष्ठदेशम् । पृष्ठ स्पृशते संस्पृष्टमः । अंगमगनादचनाद्वा । श्रोणिः श्रोतेर्गति चलनकर्मणः श्रोणिचलतीव गच्छतः । दोः शिताम भवति । दो द्रवतेः । योनिः शितामेति शाकपूणिः विषितो भवति । श्यामतो यकृत इति तैटीकिः । श्यामं श्यामयतेः । यकृत् यथा कथा च कृत्यते । शितिमांसतो मेदस्त इति गालवः । Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003119
Book TitleManav Bhojya Mimansa
Original Sutra AuthorN/A
AuthorKalyanvijay Gani
PublisherK V Shastra Sangrah Samiti Jalor
Publication Year1961
Total Pages558
LanguageHindi
ClassificationBook_Devnagari & Food
File Size19 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy