Page Text
________________
श्रीमदूराजचन्द्रजैनशास्त्रमालायाम् ।
इह हि संसारिणो जीवादनादिबंधनोपाधिवशेन स्निग्धः परिणामो भवति । परिणामात्पुनः पुद्गलपरिणामात्मकं कर्म ! कर्मणो नारकादि गतिषु गतिः । गत्यधिगमनाद्देहः । देह । दिन्द्रियाणि । इन्द्रियेभ्यो विषयग्रहणं । विषयग्रहणाद्रागद्वेषौ । रागद्वेषाभ्यां पुनः स्निग्धः परिणामः । परिणामात्पुनः पुद्गल परिणामात्मकं कर्म । कर्मणः पुनर्नारिका दिगतिषु गतिः । गत्यधिगमनात्पुनर्देहः | देहात्पुनरिन्द्रियाणि । इन्द्रियेभ्यः पुनर्विषयग्रहणं । विषयग्रहणात्पुनारागद्वेषौ । रागद्वेषाभ्यां पुनरपि स्निग्धः परिणामः । एवमिदमन्योन्यका
१९२
कारणभूत जीवपुद्गल परिणामात्मकं कर्मजालं संसारचक्र जीवस्यानाद्यनिधनं अनादिनिधनं नात्ततश्च किंदूषणं बंधमोक्षाभावः तदूदूषणनिराकरणार्थमेकांतेन परिणामित्वापरिणामित्वयोर्निषिद्धः तस्मिन्निषेवे सति कथंचित्परिणामित्वमिति ततश्च सतपदार्थानां घटना भवतीति । अत्राह शिष्यः । यद्यपि कथंचित्परिणामित्वे सति पुण्यादिसप्तपदार्थ घटते तथापि तैः प्रयोजन जीवाजीवाभ्यामेव पूर्यते यतस्तेपि तयोरेव पर्याया इति । परिहारमाह । भव्यानां हेयोपादेयतत्वदर्शनार्थं तेषां कथनं । तदेव कथ्यते । दुखं हेयतत्त्वं तस्य कारणं संसारः संसारकारणमास्रवबंधपदार्थों तयोश्च कारणं मिथ्यादर्शनज्ञान चारित्रत्रयमिति, सुखमुपादेयतस्वं तस्य कारणं मोक्षः मोक्षस्य कारणं संवरनिर्जरापदार्थद्वयं तयोश्च कारणं सम्यग्दर्शनज्ञानचारित्रत्रयमिति । एवं पूर्वोक्त' जीवाजीवपदार्थद्वयं वक्ष्यमाणं पुण्यादिसप्तपदार्थसप्तकं चेत्युभयसमुदायेन नवपदार्था
यं इति नवपदार्थस्थापनप्रकरणं गतं । इत ऊर्ध्व य एव पूर्व कथंचित्परिणामित्वबलेन जीवपुद्गलयोः संयोगपरिणाम स्थापितः स एव वक्ष्यमाण पुण्यादिसप्तपदार्थानां कारणं बीजं ज्ञातव्यमिति चतुर्थांतराधिकारे पातनिकाः यः खलु संसारस्थो जीवः ततः परिणामो भव परिणामादभिनवं कर्म भवति कर्मणः सकाशाद्गतिषु गतिर्भवति इति प्रथमगाथा । गतिमधिगतस्य देहो भवति देहादिन्द्रियाणि जायंते तेभ्यो विषयग्रहणं भवतीति ततो रागद्वेषौ चेति द्वितीयगाथा । जायते जीवस्यैवं भ्रमः परिभ्रमणं । क । संसारचक्रवाले । स च किंविशिष्टः । [ परिणामात् ] उस रागद्वेषमोहजनित अशुद्धपरिणामोंसे [ कर्म ] आठ प्रकारका कर्म [ भवति ] होता है । [ कर्मणः ] उस पुद्गलमयी कर्मसे [ गतिषु ] चार गतियों में [ गतिः ] नारकादि गतियों में जाना [ भवति ] होता है । [ गतिं ] गतिको [ अधिगतस्य ] प्राप्त होनेवाले जीवके [ देहः ] शरीर और [ देहात् ] शरीरसे [ इन्द्रियाणि ] इन्द्रियाँ [ जायंते ] होती हैं [ तु ] और [ तैः ] उन इन्द्रियोंसे [ विषयग्रहणं ] स्पर्शनादि पाँच प्रकारके विषयोंका राग बुद्धिसे ग्रहण [ वा ] अथवा [ ततः उस इष्ट अनिष्ट पदार्थसे [ रागः ] राग [ वा ] अथवा [ द्वेषः ] द्वेषभाव उपजता है । फिर उनसे पूर्वक्रमानुसार कर्मादिक उपजते हैं । यही परिपाटी जबतक काछलब्धि नहीं होती तबतक इसीप्रकार चली जाती है [ संसारचक्रवाले ] संसाररूपी चक्र के परिभ्रमणमें [ जीवस्य ] राग द्वेषभावोंसे म िआत्मा
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002941 |
| Book Title | Panchastikaya |
| Original Sutra Author | Kundkundacharya |
| Author | |
| Publisher | Shrimad Rajchandra Ashram |
| Publication Year | 1969 |
| Total Pages | 294 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari & Philosophy |
| File Size | 18 MB |