Kuvalayamala Part 2

SR No.: 002778
Original Sutra Author: Udyotansuri
Author: A N Upadhye
Publisher: Bharatiya Vidya Bhavan
Publication Year: 1970
Total Pages: 368
Language: Sanskrit, English
Classification: Book_Devnagari & Literature
File Size: 12 MB

Page 250

-IV. § 21 : Verse 74]
1 परिजनो ऽतीवविषण्णमनाः । पिता प्रलपितुमारेभे ।
"
'हा वत्स हा गुणावास हा सौभाग्यनिधे भवान् । प्रियंकर गतः कुत्र देहि प्रतिवचो मम ॥ ७३ स्वजनैस्तच्छवं संस्कारार्थ गृहान्निष्कासितुमारेभे परं सा सुन्दरी स्नेहमोहितमानसा तत्संस्कार 3 कर्ते न ददाति । ततः सा पित्रा मात्रा स्वजनेन च वयस्याभिर्विविधाभिः शिक्षाभिः शिक्षितापि तत्कुणपं न मुञ्चति । केवलं विलपन्ती अराजकमिति वदन्ती सुन्दरी तन्मृतकलेवरमालिङ्ग्य स्थिता ।
6
पतिं पश्यति निर्जीवमपि जीवन्तमेव सा । स्नेहे नैव विचारः स्यान्मोहान्धितदृशां यतः ॥ ७४ 6 २०) ततो विषण्णमनसा स्वजनेन मान्त्रिकास्ताविकाश्च समाकारिताः । तैरपि विशेषः कोऽपि न समज । स्वजन 'इयमयोग्या' इति विचिन्त्य मुक्तास्तथैव तद्दिनं स्थिता । द्वितीयदिवसे तद्देहं 'श्वयथुना व्याप्तं ततो विगन्धः प्रससार । तथापि सा प्रेमपरवशा मृतकमालिङ्गन्ती परिजनेन निन्द्यमानापि सखीभिर्वार्यमाणाप्येवं चिन्तयामास । 'अयं स्वजन इति जल्पति, 'यदयं मृत इयं च ग्रहिला', ततस्तत्र गन्तव्यं यत्र न कोऽपि स्वजनः' इति ध्यात्वा तच्छवं शिरसि समारोप्य मन्दिरतो निःसृत्य सुन्दरी 12 विस्मयकरुणाबीभत्सहास्यरसवशेन जनेन दृश्यमाना श्मशानमुपाजगाम । तत्र प्रावृतजरच्चीवरगात्रा 12 रेणुधूसरितशरीराकृतोर्द्धकेशा महाभैरवव्रतमिवाचरन्ती भिक्षामानीय यत्किंचित्सुन्दरं तत्तदग्रे मुक्तत्वा, इति वदति । 'प्रियतम, यत्किंचिद्रम्यतरं तत्त्वं गृहाण पाश्चात्यं यत्किंचिद्विरूपतरं तन्मम देहि' इति प्रोच्य 15 भुङ्क्ते । एवं सा दिने दिने कृताहारा कापालिकबालिकेव राक्षसीव पिशाचीव स्थिता । तदा तत्पित्रा 15 प्रियमित्रेण पुरस्वामी विज्ञप्तः । 'यद्देव, मम सुता ग्रहगृहीतेव वर्तते । तत्तां यदि को ऽपि सकलीकरोति तस्य यथाप्रार्थितमहं ददामि' इति दाप्यतां मध्ये पुरं पटहः । एतत्तेन विज्ञप्यमानं कुमारेण श्रुतं चिन्तितं 18 च । 'अहो, मूढा वराकी ग्रस्ता प्रेमपिशाचेन न पुनरन्येन तदहं बुद्ध्या एतां प्रतिबोधयामि' इति 18 चिन्तयता तेन विज्ञप्तो राजा । 'तात, त्वं यदि समादिशसि तदेतां वणिजः सुतां संबोधयामि ।' एवं विज्ञते नृपेण भणितम् | 'वत्स, यदि स्वस्थां कर्तुं शक्नोषि ततो युक्तमेतत्क्रियतामस्य वणिज उपकारः ।' 21 ततो राजपुत्रः कमपि नार्याः शवं समानीय तस्याः समीपे मुमुचे । न च सा तेन जल्पिता न च तया 21 सः । यत्किंचित्सा शवस्य करोति तदयमपि करोति । अन्यदा तथा भणितम् । क एष वृत्तान्तः ।' तेनोक्तम् । एषा मम प्रियतमा सुरूपा सुभगा किंचिदस्वस्थशरीरा जाता ।' ततो लोको वदति । 'यदियं 'मृता संस्काराही ।' मया चिन्तितम् । 'यदयं लोके ऽलीकभाषी ततो मया ततः समानीयास्मिन् श्मशाने 24 मुक्ता ।' तयोक्तम् । 'सुन्दरं कृतम्, आवयोः समानस्वभावयोमैत्री समभवत् ।' यतः " समानशीलव्यसनेषु सख्यम् ।" तेन भणितम् । 'त्वं मम स्वसा, एष मम भावुकः । किमभिधानममुष्य ।' तया 27 जल्पितम् । 'मम पतिः प्रियंकराभिधः । तयोक्तम् । 'तव प्रियायाः किं नाम' । तेन निवेदितम् । 'मम प्रिया मायादेवीति नाम ।' एवं परस्परसमुत्पन्नसंबन्धौ तौ वर्तेते । यदा सावश्यककृत्यकृते प्रयाति तदा तदभिमुखं वदति । यदयं मद्दयितो द्रष्टव्यः ।'
24
कुवलयमालाकथा ४
10) B सखीभिर्वार्यमाणापि जल्पितुमारभत अयं. 11 ) B 30 ) B प्रयाति for याति 32 ) P हे मज्जीवेश. 33 ) B दिने 36) B inter, तत्र & तौ. 37 ) P लब्धचेतनेन, B तेन निर्दिष्टं.
30 २१) यदा स कुत्रापि याति तदा तस्यास्तं शवं समर्प्य याति । अन्यदा तेनोक्तम् । 'भगिनि, तव 30 पत्या मम प्रिया किंचिद्भणिता तन्मया सम्यग् नावगतम् ।' तयोक्तम् । 'हे जीवेश, स्वत्कृते मया सर्वमपि कुलगृह पितृमातृप्रभृतिकं तृणवत्परित्यक्तं त्वं पुनरीदृशः, यदन्यामङ्गनामभिलषसि' इत्युक्त्वा 33 किंचित्कोपपरा संजाता । पुनरन्यदिवसे सा शवं तस्य समर्प्य नित्यकृते गता । तत्पुनस्तेन शवद्वयमपि कूपे निक्षिप्तम् । ततस्तदनुमार्गमनुसरन्नयं तया भाषितः । 'कस्य त्वया तन्मानुषद्वयमर्पितम् । तेनापि गदितम् । 'मायादेवी प्रियंकरस्य रक्षानिमित्तमर्पिता, प्रियंकरो मायादेव्याश्च । तदावामपि तत्रैव 36 व्रजवः' इत्युदित्वा तत्र तौ समागतौ प्रियंकरं मायादेवीं च न ददृशतुः । ततः सा दुःखमुपागता । 36 सोऽपि च्छद्मना मूर्च्छितः । ततो लब्धचैतन्येन तेनादिष्टम् । 'भगिनि, किं कर्तव्यम्, यत्तव प्रियो मम महेलामादाय कुत्रापि गतः, तत्सुन्दरं तेन नाचरितम् । मदीयमिदमाचरितम् ।' ततः सुन्दरी 39 मुग्धस्वभावा चिरं चिन्तयति स्म 'यत्किल तेन मम स्वामिनामुष्य प्रिया हृतान्यत्र नीता च । तत 39 Feat Sनार्यो निष्कृपो निर्घृणः कृतघ्नश्च, येनेदृशमाचरितम् ।' ततस्तेन भणितम् । 'भद्रे, एवंविधे विधेये किं विधेयम् ।' तयोक्तम् । 'नास्मि जानामि, भवानेव जानाति किमत्र कर्तव्यम् ।' तेनोक्तम् । 'भद्रे, सत्यं
* 75
वदंती for ध्यात्वा, P तत्सर्वशिरसि 14 ) Bom प्रोच्य भुझे. for दिवसे, B नित्यकृत्यकृते . 35 ) B तेनापि निगदितं, P तत्रैवं. 41 ) P एवं विधेये तयोक्तं, P सत्यं शृणु.
1