Kuvalayamala Part 2

SR No.: 002778
Original Sutra Author: Udyotansuri
Author: A N Upadhye
Publisher: Bharatiya Vidya Bhavan
Publication Year: 1970
Total Pages: 368
Language: Sanskrit, English
Classification: Book_Devnagari & Literature
File Size: 12 MB

Page 201

* 26
रत्नप्रभसूरिविरचिता [II. $ 33 : Verse 1491 बद्धा दक्षिणकरे वैरिवीरवारनिशुम्भनं कृपाणरत्नमंसावलम्बितं वसुनन्दकं च कृत्वा रचितनीलपट- 1
प्रावरणस्तत्सदनान्तिकमागत्य वियत्क्षिप्तकरणं दत्त्वा वातायनमाससाद । निर्मलप्रज्वलद्यष्टिप्रदीप3 प्रद्योतितावयवां पराङ्मुखीं शयनतले विनिविष्टां तामेणलोचनामालोकत । कुमारेण पृथिव्यां वसुनन्द-3 कोपरि कृपाणं मुक्त्वा निभृतपदसंचारमुपगम्य तस्याः सुदृशो लोचने पाणिभ्यां पिहिते । ततस्तया सर्वाङ्गरोमाञ्चकचकमुद्वहन्त्या चिन्तितम् । यदद्य सर्वतो ममाङ्गं पुलकितं बालमृणालिनीदलकोमलं कर6 किशलयं तज्ञाने सैष मत्स्वान्तसर्वस्वतस्करः।' इति विमृश्य तयाभाणि 'अहो सौभाग्यनिधे, मां मुञ्च'। 6 कुमारेण हसता तन्नयनद्वयी शिथिलीचक्रे । तया तस्य गृहागतस्य विनयवृत्त्याभ्युत्थानं विदधे । तया दत्ते प्रधाने [विष्टरे ] कुमारः समुपाविशत् । कुमारेणोक्तं 'तव संगममिच्छामि' । तयोदितम् । 'देव युक्त9 मेतत्परं कुलाङ्गनानां केवलं शीलपालनमेव हितम् ।' इत्याकर्ण्य कुमारेण जल्पितं 'यद्येवं भवती शील-9 वती ततो व्रजामि' । इत्युक्त्वा खगरत्नं वसुनन्दकं च स्वीकृत्य ससंभ्रममुत्तस्थौ । तया तं वस्त्राञ्चले
धृत्वा प्रोक्तम् । 'भद्र पारिपन्थिक इव मम हृदयं मुषित्वा कुत्र व्रजसि । यतस्त्वां बाहुलतापाशनियमित 12 करिष्ये।' इत्याकर्ण्य कुमारः स्थितः । तयोक्तम् । राजपुत्र, यदत्र परमार्थस्तं तावदाकर्णय पश्चा- 12 द्यद्युक्तं तत्कुर्याः।
३४) अस्त्येतस्यामेव कोशलायां श्रेष्ठी नन्दनाभिधः । तस्य पत्नी रत्नरेखाख्या । तत्कुक्षिसंभवा 15 सुवर्णदेवाभिधाना पित्रोरतीक्वल्लभा कन्यकास्मि । ततः पितृभ्यामहं विष्णुदत्तपुत्रस्य हरिदत्तस्य पाणि-15
पीडनाय प्रदत्ता । स च मामुपयम्य वाणिज्याय यानपात्रमारुह्य लङ्कापुरीमभिजग्मिवान् । तस्य प्रोषितस्याद्य द्वादशो वत्सरः सातिरेकः । विपन्नो जीवति वेति न झायते । एतं यौवनमहासागरमपारं काम18 महावर्तगर्तदुस्तरं विषयमत्स्यकच्छपोत्कटमतिगहनं निरपवादमुल्लञ्चन्यन्त्या ममेयन्ति दिनानि जातानि । 18
दुर्जेयतया विषयाणां चञ्चलतया चेन्द्रियग्रामस्यैकदा मम मानसे इति विकल्पसंकल्पमाला बभूव 'अहो जरामृत्युरोगशोकक्लेशप्रचुरे संसारे प्रियसंगमादपरं न किंचिच्छर्मास्ति, तच्च न विद्यते । ततो ऽजाग21 लस्तन इवारण्यमालतीकुसुममिव बधिरकर्णजाप इव निरर्थकं मे जीवितम् । इति विचिन्त्य चिरं मरण-21 कृताध्यवसाया 'सुदृष्टं जीवलोकमद्य करोमि' इति यावद्गवाक्षमारूढा तावत्तत्र भवितव्यतया भवान्मम लोचनगोचरं गतः । त्वां दृष्ट्वा रागपरवशा तत्कालमेव जातास्मि । त्वया च परामृष्टं हृदयम् , एकाङ्गुलि24 रूकृता । मया तदवगतं यदेतेन राजपुत्रेण मम संज्ञा कृता । हृदयपरिस्पर्शनेनेति कथितम् । 'यत्त्वं मम 24 हृदयस्याभीष्टतमा' । अङ्गुल्या ऊर्कीकृतया चेति कथितं यदेकदा संगमं ददस्व' इति । ततो मया तव खगानुकारी निजकर इति प्रदर्शितः, 'यदा किल त्वं खड्गबलेनैव समागच्छसि तदा तव संगमो नान्यथा' 7 इति । तदाप्रभृति राजपुत्र, तव संगमाशाबद्धमानसा 'को ऽपि मा ज्ञासीत्' इति वेपमाना कृतमरण-27 निश्चया यावदस्मि तावद्भवान् समायातवान् । ततः सांप्रतं विनष्टं विज्ञानम् , गलितो गुरुजनविनयः,
परिमुषितं विवेकरत्नम्, विस्मृतो धर्मोपदेशो भवत्संगमेन । किंच यदि तावत्वया सह संगतिं करोमि 30 ततो मम कुलमन्दिरे दुःशीलेत्येषा पराभवः स्वजनानां गुरुतरो ऽपवादश्चेति । यदि लोकापवादः सह्यते 30 तदा तव ममापीप्सितं, अन्यथा मृत्युवरम् इति जल्पन्ती सुदती निशाकरेणव निशा गाढतर कुमारण समालिङ्गिता सफलीकृतयौवना च । प्रीत्या च दिवसे भाविस्वविरहविनोदचिह्नं निजनामाङ्को मुद्रिका33 मेकां तस्यै स तदा ददौ । ततोऽलङ्कतदिग्विभागे संध्यारागे कुमारः सहसा तन्मन्दिरात्तेनैव प्रयोगेण 33 तद्यथागतं गतः । एवं च तस्यानुदिनं प्रतिवसतस्तत्र तया सहाष्टमो मासो व्यतीयाय । तत्र च तथाविध
कर्मसंयोगेन भवितव्यतया नियोगेन सा गर्भवती बभूव । तत्सखीजननिवेदितवृत्तान्ताया रत्नरेखाया 36 मुखात् नन्दश्रेष्ठिना समवगत्य संजातकोपेन कोशलनरेश्वरस्य पुरो न्यवेदि । राक्षादिष्टम् । 'गच्छ 36
गृहे ऽन्वेषयामि लग्नः' । ततो राजादेशमवाप्य मन्त्रिणा सर्वत्र विलोकमानेन तोसलकुमारः प्राप्तः, विज्ञप्तं च राशे । ततो गुरुतरकोपस्फुरदधरेण धराधरेणादिष्टम् । सचिव, नाहमन्यायिनं पुत्रमपि सेहे, तदेनं 39 द्रुतमेव निगृहाण । सचिवो' यदाज्ञापयति स्वामी' इति भणित्वा कुमार केनापि व्याजेन श्मशानभूमि-39 मानिनाय । तत्र कार्याकार्यदक्षिणेन मन्त्रिणोक्तम् । 'कुमार, तव दुर्वृत्तेन तवोपरि कुपितस्ते पिता, भवान्
वध्य आज्ञप्तोऽस्ति, स्वामिसुतत्वेन त्वमपि मम प्रभुः कथं त्वां व्यापादयामि । सदैवास्मि तव वंशसेवकः, 42 ततस्त्वं तथा व्रज यथा तव प्रवृत्तिरपि न श्रूयते । त्वया क्वापि न कथ्यं यदस्मि तोसलः।' इति भणित्वा 42
2) PB प्रज्वलयष्टि. 8) PB om. विष्टरे. 14) B कोसलाया. 26) B inter. किलं & त्वं. 30) P मत्कुलमंदिरे. 31) B निशाकरेणेव. 37) PB गृहमन्वेषयामि. 40) P B कुपितः पिता. 41) PB आज्ञप्तोसि, P repeats (after यदस्मि) तव वंशसेवकः etc. to न कथ्यं यदमि.