Anekantajaypataka Swopagnya Tika

SR No.: 002732
Original Sutra Author: Haribhadrasuri
Publisher: ZZZ Unknown
Total Pages: 288
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Philosophy
File Size: 13 MB

Page 251

खोपाटीकासहिता। प्रत्ययप्रसङ्गः- 'एक सामान्यवन्तो विशेषाः' इति प्रययः प्राप्नोति, न 'समानाः' इति । आदिशब्दाद् विशेषविनाशे तत्र तत्केवलग्रहणप्रसङ्गः । इति संक्षेपगर्भार्थः । इत्यलं प्रसङ्गेन ।। ___आह-किं पुनर्यथोक्तबुद्धि-शब्दद्वयप्रवृत्तिनिवन्धनम् ? इति । उच्यते- अनेकधर्मात्मकानां वस्तूनां तथाविधः समानपरिणाम इति । न चात्र सामान्यवृत्तिपरीक्षोपन्यस्तविकल्पयुगलप्रभवदोषसंभवः, समानपरिणामस्य तद्विलक्षणत्वात् , तुल्यज्ञानपरिच्छेद्यवस्तुरूपस्य समानपरिणामत्वात् , अस्यैव च सामान्यभावोपपत्तेः, समानानां भावः सामान्यमिति यत्तसमानैस्तथा भूयत इत्यन्वर्थयोगात्, अर्थान्तरभूतभावस्य च तव्यतिरेकेणापि तत्समानत्वेऽनुपयोगात्, अन्यथा समानानामित्यभिधानाभावादयुक्तैव तत्कल्पना । समानत्वं च भेदाविनाभाव्येव, तदभावे सर्वथैकत्वतः समानत्वानुपपत्तेः । इति तथाविधः समानपरिणाम एव समानबुद्धि-शब्दद्वयप्रवृत्तिनिमित्तम् ॥ ____ आह- किं पुनर्वथोक्तबुद्धि-शब्दद्वयप्रवृत्तिनिबन्धनम् ? इति । उच्यते- अनेकधर्मात्मकानां सत्त्व-ज्ञेयत्वाद्यपेक्षया, वस्तूनां घटशरावो-ष्ट्रिको-दञ्चनादीनाम् , तथाविधो 'मृद् मृद्' इत्यभिन्नबुद्धिशब्दद्वयप्रवर्तकः, समानपरिणाम इति । न चात्र समानपरिणामे, सामान्यवृत्तिपरीक्षायामुपन्यस्तं च तद् विकल्पयुगलकं च 'तथाहितदेकादिस्वभावं सामान्यमनेकेषु दिग्देश-समय-स्वभावमिन्नेषु विशेषेषु सर्वात्मना वा वर्तते, देशेन वा' इत्येतत्, तत्प्रभवाश्च ते दोषाश्च सामान्या. नन्त्यादयः, तेषां संभबो न च । कुत इत्याह- समानपरिणामस्य तद्विलक्षणत्वात् एकादिधर्मकसामान्यविलक्षणत्वात् । वैलक्षण्यमेवाहतुल्येत्यादिना । तुल्यज्ञानपरिच्छेद्यं च तद् वस्तुरूपं चेति विग्रहस्तस्य, समानपरिणामत्वात् । अस्यैव समानपरिणामस्य, सामान्यभावोपपत्तेः । उपपत्तिश्च, सामनानां भावः सामान्यमिति यत् तत्स.