SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 329
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ २१० खामिकार्तिकेयानुप्रेक्षा [गा० २९७[छाया-रत्नत्रये अपि लब्धे तीव्रकषायं करोति यदि जीवः । तर्हि दुर्गतिषु गच्छति-प्रणष्टरत्नत्रयः भूत्वा ॥] यदि कथमपि दैवयोगात् रत्नत्रये लब्धेऽपि सम्यग्दर्शनज्ञानचारित्रात्मके प्राप्तेऽपि जीवः आत्मा तीनकषायं करोति अनन्तानुबन्धिलक्षणक्रोधमानमायालोभादिकं रागद्वेषादिकं विदधाति, तो तर्हि दुर्गतिषु गच्छति नरकतिर्यग दुर्मनुष्यभवनव्यन्तरज्योतिकेषु गतिषु याति । कीदृग्भूत्वा । प्रगष्टरत्नत्रयो भूत्वा त्यक्तसम्यग्दशेनज्ञानचारित्रो भूत्वा रत्नत्रयं मुक्त्वा इत्यर्थः ॥२९६॥ अथ मनुष्यत्वस्य दुर्लभत्वं व्यनक्ति-- रयणु , जलहि-पडियं मणुयत्तं तं पि' होदि अइदुलहं । एवं सुणिच्छइत्ता मिच्छ-कसाए य वजेहे ॥ २९७ ॥ [छाया-रत्नमिव जलधिपतितं मनुजत्वं तत् अपि भवति अतिदुर्लभम् । एवं सुनिश्चित्य मिथ्यात्वकषायान् च वर्जयत ॥7 एवं पूर्वोक्तप्रकारेण मनुष्यत्वस्य दुर्लभत्वं दुःप्रापत्वं, पुण्यैर्विना सुमनुष्यत्वं न प्राप्यते इत्यर्थः । सुनिश्चित्य निश्चयं कृत्वा पवजह यूयं प्रवर्जयत यूयं त्यजत। कान् । मिथ्यात्वकषायान् । मिथ्यात्वान्येकान्तादीनि पञ्च । तत्कथम् ‘िएयंत बुद्धदरसी विवरीओ बंभ तावसो विणओ। इंदो विय संसइदो मकडिओ चेव अण्णाणी ॥” तथा द्रव्यक्षेत्रकालभावाच्चतुर्विधं मिथ्यात्वम् । कषायाः अनन्तानुबन्ध्यप्रत्याख्यानप्रत्याख्यानसंज्वलनक्रोधमानमायालोभाख्या हास्यादयश्च तान् यूयं त्यजत । एवं किम् । यन्मनुष्यत्वं नरजन्मत्वं तदपि अतिदुर्लभम् अतिदुःप्रापम् अत्यन्तदुःखेन महता कष्टेन प्राप्यम् । किमिव । जलधिपतितरत्नमिव यथा समुद्रे पतितं रत्नम् अतिदुःखेन प्राप्यते तथा मनुष्यत्वं नरजन्मसंसारसमुद्रे भ्रमता प्राणिना अतिदुःखेन प्राप्यते, बहुलपुण्यं विना न ॥२९७ ॥ अथ देवत्वे यत् दुर्लभं तन्निगदति अहवा देवो होदि हु तत्थ वि पावेदि कह व सम्मत्तं । तो तव-चरणं ण लहदि देस-जम सील-लेसं पि ॥२९८॥ [छाया-अथवा देवः भवति खलु तत्र अपि प्राप्नोति कथमिव सम्यक्त्वम् । ततः तपश्चरणं न लभते देशयमं शीललेशम् अपि ॥ ] अथवा, हु इति कदाचिदैवयोगतः, “सराग(-संयम-)संयमासंयमाकामनिर्जराबालतपांसि देवस्य ।” सम्यक्चारित्र रूप रत्नत्रयको प्राप्त करके भी यदि यह जीव अनन्तानुबन्धी क्रोध, मान, माया और लोभ रूप तीव्र कषायको करता है तो रत्नत्रयको नष्ट करके दुर्गतियोंमें गमन करता है अर्थात् मरकर या तो नरकमें चला जाता है, या तिर्यश्च योनिमें जन्म लेता है, या दीन दुखी दरिद्री मनुष्य होता है, अथवा देव भी होता है तो भवनवासी, व्यन्तर या ज्योतिष्क जातिका देव होता है ॥ २९६ ॥ आगे मनुष्य पर्यायकी दुर्लभता बतलाते हैं । अर्थ-अतः जैसे समुद्रमें गिरा हुआ रत्न पाना अत्यन्त दुर्लभ है, वैसे ही संसारसमुद्रमें भटकते हुए मनुष्यजन्मका पाना अत्यन्त दुर्लभ है, ऐसा निश्चय करके तुम मिथ्यात्व और कषायोंको छोड़ दो ॥ २९७ ॥ आगे, देवपर्यायमें चारित्रकी दुर्लभता बतलाते हैं । अर्थ-यदि कदाचित् यह जीव मर कर देव भी होता है और वहाँ किसी तरह सम्यक्त्वको भी प्राप्त कर लेता है तो तप और चारित्रको नहीं पाल सकता । और तो क्या, देशसंयम और शीलका लेश भी नहीं होता ॥ भावार्थ-कदाचित् मनुष्य पयोयमें इस जीवने रागसहित संयमका अथवा देशसंयमका पालन किया, अथवा अकाम निर्जरा और खोटा तप किया और मरकर पुण्ययोगसे देव हुआ। तथा देव होकर क्षयोपशमलब्धि, विशुद्धिलब्धि, देशनालब्धि, प्रायोग्यलब्धि, और करणलब्धिके मिल जानेसे सम्यग्दर्शन भी प्राप्त कर लिया किन्तु बारह प्रकारका तप और पाँच प्रकारका १ [रयणं व] |२ब तो मणुयत्तं पि । ३ ब होइ । ४ ब सुणिच्छयंतो। ५ ब वज्जय (?), स ग वजह । ६ म देसवयं । Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.002713
Book TitleKartikeyanupreksha
Original Sutra AuthorSwami Kumar
AuthorA N Upadhye, Kailashchandra Shastri
PublisherParamshrut Prabhavak Mandal
Publication Year2005
Total Pages594
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari, Religion, & Spiritual
File Size15 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy