________________
सूर्य आदि पर्यायों को ग्रहण करता है उसे जिन भगवान् ने अनादि नित्य पर्यायार्थिक नय कहा है।
विशेषार्थ - भरत आदि क्षेत्र, हिमवत् आदि पर्वत, पद्मादि सरोवर, सुदर्शन आदि मेरू पर्वत, लवण, कालोदधि आदि समुद्रों को मध्य में स्थित करके असंख्यातद्वीप समुद्र स्थित है; नरक के पटल, भवनवासियों के विमान, व्यंतरों के विमान, चन्द्र, सूर्य आदि मंडल ज्योतिषियों के विमान और सौधर्मकल्पादि स्वर्गो के पटल; यथायोग्य स्थानों में परिणत अकृत्रिम चैत्य चैत्यालय; मोक्ष-शिला और वृहद्वातवलय आदि अनेक आश्चर्य से युत्त परिणत पुद्गलों की अनेक द्रव्यपर्याय सहित परिणत लोकमहास्कंध आदि पर्यायें त्रिकालस्थित है इसलिये अनादि-अनिधन है । इस प्रकार के विषय को ग्रहण करने वाला अनादि नित्य पर्यायार्थिक नय है।
सादि नित्य पर्यायार्थिक नय कम्मक्खयादु पत्तो अविणासी जो हु कारणाभावे । इदमेवमुच्चरंतो भण्णइ सो साइणिच्च णओ ।।2811
कर्मक्षयात्प्राप्तोऽविनाशी यो हि कारणाभावे । इदमेवमुच्चरन्भण्यते स सादिनित्यनयः ।।28।। अर्थ - जो पर्याय कर्मो के क्षय से उत्पन्न होने के कारण सादि है और विनाश का कारण न होने से अविनाशी है, ऐसी सादि नित्य पर्याय को ग्रहण करने वाला सादि नित्य पर्यायार्थिक नय है।
विशेषार्थ - पर्यायार्थिक नय के प्रथम भेद का विषय अनादिनित्य
| 24
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org