________________
અક્ષતપૂજાવિષે શુક્યુગળની કથા
૧૪૩ એકદા પેલી પરિવ્રાજિકાએ શ્રીદેવીને પૂછ્યું કે “વત્સ ! તારા ઇચ્છિત મનોરથ તને પ્રાપ્ત થયા?” તે બોલી–“હે ભગવતી ! જે તારા ચરણની ભક્તિ કરે તેને ન પ્રાપ્ત થાય તેવું કાંઈ છે જ નહીં; તો પણ હજુ મારું હૃદય ડોલાયમાન રહ્યા કરે છે; તેથી જો હું જીવું તો તે જીવે અને હું મૃત્યુ પામે તો તે મૃત્યુ પામે એમ થાય ત્યારે રાજાનો મારી ઉપર ખરો સ્નેહ છે એમ હું માનું.” પરિવ્રાજિકાએ કહ્યું કે “જો તારે એ પ્રકારની રાજાની પરીક્ષા જ કરવી હોય તો આ મૂળિયું આપું છું તે લે, તે સુંઘવાથી તું જીવતી છતાં જાણે મૃત્યુ પામી હો તેમ દેખાઈશ; એટલે રાજાની તને પરીક્ષા થઈ જશે. પછી બીજું મૂળિયું સુંઘાડીને હું તને સચેતન કરીશ. હું તારી પાસે જ રહીશ તેથી તારે કાંઈ પણ ભય રાખવો નહીં.” આ પ્રમાણે કહીને પરિવ્રાજિકાએ તેને એક મૂળિયું આપ્યું અને તે પોતાને સ્થાને આવી.
અહીં શ્રીદેવી રાજાની પાસે આવી અને મૂળિયું સૂંઘીને સુઈ ગઈ એટલે તે ચેષ્ટારહિત થઈ ગઈ. રાજાએ જીવિત રહિત હોય તેવી તેને પડેલી જોઈ; તેથી તત્કાળ રાજભુવનમાં પોકાર પડ્યો. રાજાએ આક્રંદ કરીને કહ્યું કે “હે રાજલોકો ! દોડો, દોડો, આ દેવી મૃત્યુ પામી ગયા જણાય છે, માટે તેની તજવીજ ને સંભાળ કરો.” રાજાની આજ્ઞાથી મંત્રવિદ્યામાં અતિ કુશળ એવા પુરુષો ત્યાં એકઠા થયા. તેઓએ તેણીને સાવધ કરવા અનેક ઉપાયો કર્યા પણ તેને તદ્દન નિશ્વેત જાણી તેઓએ તજી દીધી. પછી મંત્રીઓએ રાજાને કહ્યું કેહવે આને અગ્નિસંસ્કાર કરીએ.' ત્યારે રાજા બોલ્યો કે તેની સાથે મારો પણ અગ્નિસંસ્કાર કરો.” તે સાંભળી લોકો રાજાના પગમાં પડી કહેવા લાગ્યા કે “હે સ્વામી ! આપને તેમ કરવું ઘટે નહીં.' અતિ દુઃખી થયેલા રાજાએ કહ્યું કે- હું તેના વિના જીવી શકે નહીં. સ્નેહના માર્ગ બે હોય જ નહીં, માટે હવે વિલંબ કરો નહીં, ચંદનના કાષ્ઠો પુષ્કળ કઢાવી ચિતા તૈયાર કરો. આ પ્રમાણે કહી રાજા પોતાની પ્રિયાની સાથે સ્મશાન ચાલ્યો. વાંજિત્રોના શબ્દોથી અને રુદન કરતા નગરજનોના પોકારથી આકાશને પૂરતો સર્વ જનસમૂહ રાજાની સાથે સ્મશાનમાં આવ્યો. ત્યાં ચિતા ખડકવામાં આવી અને રાજા પ્રિયતમા સાથે તેના ઉપર આરૂઢ થયો, તેવામાં દૂરથી રુદન કરતી પેલી, પરિવ્રાજિકા ત્યાં આવી. તેણીએ કહ્યું- હે દેવ ! સાહસ કરો નહીં.' રાજાએ
Jain Education International 2010_02
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org