Page Text
________________
॥२२६॥
मावश्यक हारिभद्रीपि आगारभावमायाए वा से सिया परिभागमायाएवा से लिया, किण्ड्लेस्सा णं साणो ससु नीलबेसा, तत्थ गता उसकति वा अहिसक वा, से तेणद्वेणं गोतमा ! एवं दुञ्चति - किण्हलेस्सा जीवलेस पप्प जाव जो परिणमति, अयमस्वार्थ: - 'आगार' इत्यादि, आकार एव भाव आकारभावः, आकारभाव एव आकारभावमात्रं, मात्रशब्दः तस्वाकारभावम्यतिरिकप्रति - निम्बादिधर्मान्तरप्रतिषेधवाचकः, अतस्तेनाकारभावमात्रेणैवासी नीललेश्या स्यात्, न तु तत्स्वरूपापतितः, तथा प्रतिरूपो भागः प्रतिभागः, प्रतिबिम्बमित्यर्थः, प्रतिभाग एव प्रतिभागमात्रं, मात्रशब्दो वास्तवपरिणामप्रतिषेधवाचकः, अततेन प्रतिभागमात्रेणैव असौ नीललेश्या स्वात् नतु तत्स्वरूपत एवेत्यर्थः, स्फटिकवदुपधानवशादुपधानरूप इति दृष्टान्तः ततश्च स्वरूपेण कृष्णलेश्यैवासौ न नीललेश्या, किं तहिं १, तत्र गतोत्सर्पति, किमुक्तं भवति । - तत्रस्यैव-स्वरूपस्यैव नीलेश्यादि लेइयान्तरं प्राप्योत्सर्पते इत्याकारभावं प्रतिबिम्बभागं वा नीललेश्यासम्बम्धिनमासादयतीत्यर्थः "एवं नीलेलेसा काउलेस पप्प जाव णीललेसा णं सा णो खलु काउलेसा, तस्थ गता उसकाइ वा ओसकइ वा" अयं भावार्थ:-- तत्र गतोत्सर्पति, किमुक्तं भवति ?--समस्यैव स्वरूपस्यैवोत्सर्पति, आकारभावं प्रतिविध्यभागं वा कापोतलेश्यासम्बन्धिनमासादयति, तथाऽपसर्पति वा-नीललेश्यैष कृष्णलेश्यां प्राप्य, भावार्थस्तु पूर्ववत्, 'वैवं काउलेसा लेउलेसं पप्प
१ आकारभावमात्रेण वा तथा खात् प्रतिभागमात्रेण वा तस्याः सात्, कृष्णसेवा सा, न च मीकलेश्या सा, तत्र गता अक्यच्छति या अभिव्यष्ठति वा, तत् तेनार्थेन गौतम । एवमुच्यते कृष्णलेश्या मीसलेश्यां प्राप्य पावन परिणमति । २ एवं बीकलेश्या कापोतकेश्वां प्राप्य बाबग्रीबलेश्वा सा म सलु कापोतलेश्या, तत्र गतोत्सर्पति वा अपसर्पति वा । ३ एवं कापोसलेश्या तेजोलेश्य प्राप्य,
तेउलेसा पम्हलेस पप्प, पम्हलेसा सुकलेलं पप्प, एवं सुकलेसा पहले पप्प' भावार्यस्तु पूर्ववत्, 'एवं किन्हेलसा नीललेसं पप्प, किण्हलेसा काउलेस पप्प, किण्हलेसा तेउलेस पप्प, एवं जाव सुकलेस पप्प, : एवमेगेगा सबाहिं चारिज्जति', ततश्च सम्यक्रवश्रुतं सर्वास्ववस्थितकृष्णादिद्रव्यलेश्यासु लभते नारकादिरपि, शुद्धासु तेजोलेश्याद्यासु तत्तद्रव्यसाचिव्यसञ्जातात्मपरिणामलक्षणासु तिसृषु च चारित्रं, शेषं पूर्ववदिति गाथार्थः ॥ ८२२ ।। द्वारं ।। साम्प्रतं परिणामद्वारावय वार्थ प्रतिदर्शयचाह -
बहुते परिणामे पडिबज्जर सो चउण्हमण्णपरं । पमेवऽवडियंमिषि हायंति न किंचि पडिबजे ।। ८२३ ॥ व्याख्या - परिणामः -अध्यवसायविशेषः, तत्र शुभशुभतररूपतया वर्द्धमाने परिणामे प्रतिपद्यते स 'चतुर्णा' सम्यक्वादिसामायिकानामभ्यतरत्, 'एमेवऽवद्विर्यमिवि' सि एवमेवावस्थितेऽपि शुभे परिणामे प्रतिपद्यते स चतुर्णामन्यतरदिति, 'हार्यति ण किंचि पडिवजे' त्ति श्रीयमाणे शुभे परिणामे न किञ्चित् सामायिकं प्रतिपद्यते, प्राक्प्रतिपन्नस्तु faraft परिणामेषु भवतीति गाथार्थः ॥ ८२३ ॥ द्वारम् ॥ अधुना वेदनासमुद्र पातकर्मद्वारद्वयव्याचिख्यासयाऽऽह-विहाऍ वेणा पडिवजह सो चउण्हमण्णयरं । असमोहओऽवि एमेव पुष्वपडिवण्णए भयणा ॥ ८२४ ॥ व्याख्या - द्विविधायां वेदनायां सातासातरूपायां सत्यां प्रतिपद्यते स चतुर्णामन्यतरत्, प्राक्प्रतिपद्मश्च भवति,
१ तेजोलेश्या पद्मलेश्यां प्राप्य, पद्मलेश्या शुक्लेश्यां प्राप्य एवं शुलेश्या पद्मलेश्य प्राप्य एवं कृष्णलेहवा मीसलेइयां प्राप्य कृष्णलेश्या कापोतलेश्यां प्राप्य कृष्णलेश्या तेजोलेश्यां प्राप्य, एवं बावत् शुकुलेश्यां प्राप्य एवमेकेका सर्वाभासे. 'असमोहतोऽवि एमेव' ति असमवहतोऽप्येवमेव प्रतिपद्यते स चतुर्णामन्यतरत् प्राक्प्रतिपद्मश्च भवति, समवहतस्तु केवलिसमुद्घातादिना सप्तविधेन प्रतिपद्यते, किन्तु 'पुचपडिवण्णए भयण' सि पूर्वप्रतिपक्ष के समवहते विचारयितुमारब्धे भजना सेवना समर्थना कार्या, पूर्वप्रतिपन्नो भवतीत्यर्थः, सप्तविधत्वं पुनः समुधातस्य यथोक्तम्- 'केवलि कसायमरणे वेद उवि तेय आहारे । सत्तमिह समुग्धातो पद्मसो वीयरागेहिं ॥ १ ॥ इह च पूर्वप्रतिपत्रके भजना, समबहतो हि सामायिकद्वयस्य त्रयस्य वा पूर्वप्रतिपक्षको भावनीय इति गाथार्थः ॥ ८२४ ॥ गर्त द्वारद्वयं निर्वेष्टनद्वारप्रतिपादनायाहदब्वेण य भाषेण य निब्बिहुतो चउण्ड मण्णयरं । नरपसु अनुब्बहे दुर्ग चउकं लिया उ उम्बई ।। ८२५ ।।
।
व्याख्या - द्रव्यतो भावतश्च निर्वेष्टवन् चतुर्णामन्यतरत् प्रतिपद्यते प्राक्प्रतिपचास्ति, द्रव्यनिर्वेधनं कर्मप्रदेशविसारूपं भावनिर्वेष्टनं क्रोधादिहानिलक्षणं, तत्र सर्वमपि कर्म निर्वेष्टयंश्चतुष्टयं लभते विशेषतस्तदावरणं ज्ञानावरणं निर्वेष्टयन् श्रुतसामायिकमामोति मोहनीयं तु शेषत्रयमिति, संवेष्टयंस्त्वनन्तानुबन्ध्यादीन् न प्रतिपद्यते, शेषकर्म स्वङ्गीकृत्योभयथाऽप्यस्ति । द्वारम् । उद्वर्तनाद्वारमधुना - नरकेषु - अधिकरणभूतेष्वनुवर्तयन् सत्रस्थ एवेत्यर्थः, नरकाद्वेति पाठान्तरं, 'दुर्ग' ति आंचं सामायिकद्विकं प्रतिपद्यते, तदेव चाधिकृत्य पूर्वप्रतिपक्षो भवति, उद्वृत्तस्तु 'स्यात् ' कदाचित् चतुष्कं प्रतिप्रद्यते कदाचित् त्रिकं, पूर्वप्रतिपन्नोऽप्यस्त्वेवेति गाथार्थः ।। ८२५ ॥
तिरिए अणुब्बट्टे तिगं चउर्फ सिया उ उठबहे । मणुपसु अणुब्वट्टे चउरो ति दुगं तु उब्वट्टे ।। ८२६ ।।
1 केवी कपायो मरणं वेदना वैकिवं तैजस आहारकः । सप्तविधः समुद्घातः प्रशसो बीतराणैः ॥ १ ॥
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002521 |
| Book Title | Agam 40 Mool 01 Aavashyam Sutra Niryukti Part 01 |
| Original Sutra Author | Haribhadrasuri, Bhadrabahuswami |
| Author | |
| Publisher | Bherulal Kanhiyalal Kothari Religious Trust |
| Publication Year | |
| Total Pages | 340 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_aavashyak |
| File Size | 14 MB |