Page Text
________________
कारिका २९. अहम् । एवमन्या अपि लिङ्ग-संख्या-पुरुषविशिष्टस्यै लिङ्गार्थम्योक्तंय ऊमाः । एवं केवललिङ्गार्थोक्तिः ।
-
अथ क्रियाया मात्रविवक्षायामुक्तयो यथा - 'अहो काह ईहां कीजए' - भोः किमेतदिह क्रियते; अथवा 'व्यापरिअ' - व्याप्रियते ?, उत्तरम् - 'पढिअ' – पठ्यते; अथवा 'अ' पच्यते; ' अथवा 'खेलिअ' - खेल्यते; क्रीड्यते वा । 'काह इहां तूं करसि' – किमत्र त्वं करोषि ?, 'अ' – पचामि । 'काह इहां करहु' - किमत्र कुरुथः ? ] पठावः । किमत्र कुरुथ [ ] पठामः 'काह कीजत आच्छ' - किं क्रियमाणमास्ते, पच्यमानम् । 'काह करत आच्छिं'अ' - किं कुर्व्वता स्थीयते, आस्यते वा, पचता । एवमादि वर्द्धमाने ॥ छ ॥
[
-
[ पं० २६-१ ]
こ
अथातीते - ' अरे एति वार तैं काह कि तांहा' - अहो एतावतीं वेलां किमकारि तत्रैव ?, 'पा' - अपाठि, पठितं वा; [ पआ ? ] अपाचि, पक्कं वा । 'काह करत आच्छे' - किं कुर्बदा स्थित ?, ' पढत'
पठता । 'पयन्त' - पचता ।
दामोदरविरचितं
•
—
"
अथैष्यति - 'काह करिहसि ' - किं करिष्यसि ?, 'पढिहउं' - पठिष्यामि । 'अलगिहउं' – अवलगिष्यामि । 'काह करणिहार आच्छसि' - किं करिष्यंस्तिष्ठसि किं कर्तुकामो वा १, 'पढणिहार' - पठिष्यन्, पठितुकामो वा । 'काह करत आछीहसि' - किं कुर्व्वन् स्थास्यसि !, 'पढत' - पठन् । 'काह करणे (णि ? ) हारें आछिअ' - किं करिष्यमाणेनास्यते ?, ' पढणिहारे' - पठिष्यमाणेन । 'काह करव' - किं करिष्यते ?, 'पढव' - पठिष्यते, वक्ष्यते वा । एवमितरधातवोऽपि यथेष्टं प्रयोज्याः । 'काह करि, काह करत आच्छसि ?, रांधि जेमत आच्छउं' – किं कृत्वा कुर्व्वन्नसि ?, रावा पक्त्वा वा जिवन्नस्मि, भुञ्जानो वा 'काह. करि काह की हो ?, पर जेंविअ ' - किं कृत्वा, किं क्रियते ?, पक्त्वा जिंव्यते, भुज्यते वा । 'काह इंहं कीज ?, पै पै षाज' - किमत्र [१० २६-२ ] क्रियते । पक्त्वा पक्त्वा खाद्यते; पाचं पाचं
खाद्यते । 'काह हा कर ?, जेंवि जेंवि जा' - किमत्र करोति ?, जिम्वित्वा जिम्वित्वा याति; अथवा भोजं भोजं व्रजति । 'काह करण, किंह, काह करत आच्छस, आछिअ वा, काह कीज 'वो' – किं कर्तुं, किं कुर्वंस्तिष्ठति, कुर्वता स्थीयते वा, किं क्रियते वा । 'जेंउंवे किहं राधत अच्छउं, आच्छिअ राझ' - जिंवितुं राध्यता स्थीयते, भोक्तुं पचता वा, भोक्तुं पुच्यते वा । 'काह करत, काह करसि' - किं कुर्वन्, किं करोषि ?, ' पढत संघउं - पठन् राम्रोमि, पचामि वा । 'काह करत, काह कीज ?, पअंत पढिअ' - किं कुर्वता, किं क्रियते ?, पचता पठ्यते । एवं युगपत्क्रियमाणयोः क्रिययोर्गौणमुख्यभावे । वं विना तु, किं किं क्रियते - "काह काह कीज ?, पइअ, पढिअ' - पच्यते पठ्यते । एतच्च “दिंङ्मात्रम् । एवमन्येऽपि क्रियामात्रविवक्षायां सपल्लवा उक्तय ऊखाः । एवं केबलक्रियोक्तिः । अथ केवलं कर्तृविवक्षायामुदाह्रियते । स च कर्ता द्विविध उदाहार्यः, उक्तश्वानुक्तश्च /
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002503 |
| Book Title | Ukti Vyakti Prakarana |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Damodar Pandit |
| Publisher | Singhi Jain Shastra Shiksha Pith Mumbai |
| Publication Year | 1952 |
| Total Pages | 192 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & Literature |
| File Size | 13 MB |