________________
नवाधिकशततमोऽध्यायः।
अगस्त्य उवाच ।
एवं पृष्ठस्तु शिष्येन उवाच भगवान् कविः । सर्वेषामृषिमुख्याणां प्रवरोऽत्रिनन्दनः ॥१॥ तमुवाच भवानात्रेयः-यदाहारजातमग्निवेषसमांश्चैव शरीरधातून प्रकृतौ स्थापयति विषमाश्च समीकरोत्येतद्धितम् विद्धि विपरीतं वरितामित्येतद्धि हिताहितलक्षणमनपवादं भवति ॥२॥ एवं वादिनञ्च भगवन्तमात्रेयमग्निवेष उवाच । भगवन् न त्वेतदेवमुपदिष्ट भूयिष्ठ कल्पा सर्वभिषजो विज्ञास्यन्ति ॥३॥
पात्रेय उवाच ।
येषां विदितमाहारतत्त्वं गुणतो द्रव्यतः कर्मतः सर्वावयवतो मात्रादयश्च तावान्तु एतदेवमुपदिष्टं विज्ञातुमुत्सहेरन् ॥४॥
यथा तु खल्वेतदुपदिष्टं भूयिष्ठकल्पाः सर्वभिषजो विज्ञास्यन्ति, तदेतदुपदक्ष्यामो मात्रादीन् भारानुदाहरन्तः ॥५॥
तेषां हि बहुधा विकल्पा भवन्ति । आहारविधिविशेषास्तु खलु लक्षणतश्चावयवतः चानुव्याख्यास्यामः । तद्यथाआहारत्वमाहारस्यानेकाविधमर्थभेदात् । स पुद्वियोनिः स्थावरजंगमात्मकत्वात् ॥६॥ द्विविधः प्रभावो हिताहितोदकाविशेषात् । चतुर्विधि उपयोगः पानाशन-भक्ष्यलेहजोपयोगात् ॥७॥
१. हिताहितमनपरा भवति क ग।
२. विदिततत्त्वमाहारम् ग।
