________________
देवीपुराणम्
तस्मादङ्गारक: चोद्धुं वं तस्य चोर्ध्वं वृहस्पतिः । तस्माच्छनैश्चरः चोर्ध्वं तस्योर्ध्वमृषि मण्डलम् ॥१६॥
ऋषिभ्यश्च ध्र ुवश्चोर्ध्वं मायान्ते त्रिदिवं ध्रुवे । आदित्य निलयो राहुः कदाचित् सोममार्गणः ॥ १७ ॥ सूर्य्य मण्डल संस्थस्तु नित्यं केतुः प्रसर्पति । नव योजन सहस्राणि विस्तारो भास्करस्य तु ॥ १८ ॥ विस्तारो त्रिगुणञ्चास्य परिणाहे तु मण्डलम् । द्विगुरणः सूर्य्य विस्ताराद् विस्तरः शशिनः स्मृत | १६ | द्विगुणं मण्डलञ्चास्य यथैव सवितुस्तथा । चन्द्रतः षोडशो भागो भागस्य विधीयते ॥ २० ॥ भार्गवात् पादहीनस्तु विज्ञेयो वै वृहस्पति । वृहस्पतेः पादहीनौ वक्र' सौरावुदाहृतौ ॥२१॥ विस्तार मण्डलाभ्यान्तु पादहीनास्तयोर्बुधः । बुधस्य तुल्यानि ऋक्षाणि सर्व्वह्रस्वानि यानि तु ॥ २२ ॥ योजना प्रमाणानि तेभ्यो ह्रस्वं न विद्यते । राहुः सूर्य्यं प्रमाणस्तु कदाचित सोम संशितः ॥ तस्माद् ग्रह प्रमाणस्तु केतुस्त्वनियतः स्मृतः ॥ २३ ॥
भू लक भुवः
स्वर्लोकं त्रैलोक्यमिदमुच्यते । महर्जनस्तपः सत्यं सप्त लोकाः प्रकीर्तिताः ॥२४॥ भूर्लोकः पार्थिवो लोकात् अन्तरीक्षं भुवः स्मृतः ।
भाव्यो लोको दिवि `ताच्छेषा' ऊर्ध्वं यथाक्रमम् ॥२५॥
भूतस्याधिपति ह्यग्निस्ततो भूतपतिस्तु सः । वायु नभसोऽधिपतिस्तेन वायुनभस्पतिः ॥२६॥ भाव्यस्य सूर्योऽधिपतिस्तेन सूर्य्यो दिवस्पतिः । गन्धर्व्वाप्सरसश्चैव गुह्यकाः सह राक्षसैः ॥२७॥ भूल्र्लोकवासिनः सर्व्वे अन्तरीक्षचरान् शृणु । मरुतः सप्तभिः स्कन्धः रुद्रास्तथैव चाश्विनौ ॥२८॥ श्रदित्या वसवः सर्व्वे तथैव च गवां गणाः । चतुर्थे तु महर्लोके तिष्ठन्ते कल्पवासिनः ॥ २६॥ प्रजानां पतिभिः सर्वे सेव्यते पञ्चमो महान् । मनुः सनत्कुमाराद्या वैराजाश्च सुताशयः
षष्ठे तु संस्थिता ह्येते देवा देव विबोधकाः । सत्यन्तु सप्तमो लोको ब्रह्मलोकः समाख्यातो ह्यप्रतिघात लक्षणः । महीतलात् सहस्राणां
१८५
॥३०॥
पुनर्भव वासिनाम् ॥३१॥
शतादूर्ध्वं दिवाकरः ॥३२॥
२. क पुस्तके नास्ति ।
३. छाया क ।
१. वज्र क । ४. समभिः क ग ।
५. आदित्या वसवः स्वर्गे तथैव च गवांगनाः क । ६. चतुर्थे तिहल्लोंके तिष्टते कल्प वासिनः । प्रजानां पतिभिः सर्वैः सेव्यते पंचमी क ।
७. तपाश्चयः क ।