________________
द्वितीयं योगस्थानम्
281
तत्रौद्धत्यं येनालम्बननिमित्तेन निदाननिमित्तेन चित्तमुत्पद्यते । तत्र संगनिमित्तं येनालम्बननिमित्तेन, निदाननिमित्तेन चित्तमालम्बने रज्यते ॥ संरज्यते । संक्लिश्यते। तत्र विक्षेपनिमित्तं । येनालम्बननिमित्तेन निदाननिमित्तेन चित्तम्बहिर्धा[6] विक्षिप्यते। तानि पुनर्निमित्तानि यथा समाहितायां भूमौ एभिर्मनस्कारैरालम्बनमधिमुच्यते।
कत्यधिमोक्षा भवन्ति ।' आह [1] नवाधिमोक्षास्तद्यथा। प्रभास्वररचाप्रभास्वरश्च । जड़ः, पटुः, परीत्तो, महद्गतः। अप्रमाणः। परिशुद्धः। अपरिशुद्धश्चेति ॥
1. cp. Vbh., pp. 212-36 : चित्तस्स भधिमोक्खो भधिमुच्चनता तदधि
मुत्तता... - M. N., III.89-90; for references, see Trenchner, CPD, s.v. adhimokkha, pp. 135-6; cp. Vsm., XIV.151 : अधिमुच्चनं अधिमोक्खो। सो सन्निट्ठालक्खणो, असंसप्पनरसो, निच्छयपच्चुपट्टानो, सन्निट्टेय्यधम्मपदट्ठानो, भारम्मणे निच्चलभावेन इन्दखीलो विय दट्टब्बो।; cp. also, XX.118; cp. AS, III.254; SVA, p. 213 sq.; Poussin, AK, II, p. 154; Asm., p. 6 : अधिमोक्षः कतमः । निश्चिते वस्तुनि यथानिश्चयं धारणा । भसंहार्यताकर्मकः ।; Adv., p. 70 : चित्तस्य विषयेऽधिमुक्तिरधिमोक्षो रुचिद्वितीयनामा चित्तस्य विषयाप्रतिसंकोचलक्षणः ।; cp. AKB, II.24 : अधिमुक्तिस्तदालम्बनस्यावधारणम्; see, AKV, II.24, p. 42; Sthira
mati remarks : अधिमोक्षो निश्चिते वस्तुनि तथैवावधारणम् । निश्चितग्रहणमनिश्चितप्रतिषेधार्थम् । युक्तित आप्तोपदेशतो वा यद्वस्तु असन्दिग्धं तनिश्चितं येन वाकारेण तनिश्चितमनित्यदुःखाद्याकारेण तेनैवाकारेण तस्य वस्तुनश्चेतस्यभिनिवेशमेतन्नान्यथेत्यवधारणमित्यधिमोक्षः । अधिमुक्तिप्रधानो हि स्वसिद्धान्तात् परप्रवादिभिरपहर्तुं न शक्यते । TVbh., 10, p. 31; cp. A. A. A., p. 448 : अधिमुक्तिनिश्चयावधारणम् ।
