Shravak Bhoomi

SR No.: 002436
Original Sutra Author: N/A
Author: Karunesha Shukla
Publisher: Kashi Prasad Jayaswal Research Institute
Total Pages: 618
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 10 MB

Page 102

cii
ŚRĀVAKABHŪMI
cludes that after considering the various aspects of the qualities and the quantity of ahāra, one should take it for the maintenance of the body and the betterment of life1. He prescribes the balanced diet suited for the person concerned according to his taste, temperament (prakrti), time (rtu), avaişamya and regular duration2. If some food is taken more or less than the balanced quantity, it leads to the deterioration of health which may result in premature death3. Asanga enumerates
1. हिताशी स्यान्मिताशी स्यात् कालभोजी जितेन्द्रियः ।
पश्यन् रोगान् बहून् कष्टान् बुद्धिमान् विषमाशनात् ।। II. 621 मात्रयाप्यभ्यवहृतं पथ्यं चान्नं न जीर्यति ।
चिन्ताशोकभयक्रोधदुःखशय्याप्रजागरः ॥ III.2.12
तत्र
2. एतावती ह्याहारमात्रामुपभुञ्जानो नामात्राहारजं किञ्चिदशुभं प्राप्नोति । न च केवलं मात्रावत्त्वादेवाहारस्य कृत्स्नमाहारफलसौष्ठवमवाप्तुं शक्यम् । प्रकृत्यादीनां षष्ठानामाहारविधिशेषायतनानां प्रविभक्तफलकत्वात् । तावदाहारराशिमधिकृत्य मात्रामात्राफलविनिश्चयार्थः प्रकृतः । III.2-2, p. 219; cp. III. 1. 29.; मात्रावदश्नीयात् । मात्रावद्धि भुक्तं वातपित्तकफान् प्रपीडयदायुरेव विवर्धयति केवलं सुखं सम्यक्पक्वं विड्भूतं पर्येति । न चोष्माणमुपहन्ति अव्यथं च परिपाकमेति । तस्मान्मात्रावदश्नीयात् ।, p. 218; vide also, III. 1. 30 31 ( जीणंमश्नीयात्), 32(वीर्याविरुद्धम्), 33(इष्टे देशे -), 34 ( नातिद्रुतं), 35 ( नातिविलम्बितम् ), 36 (अजल्पन्नहसंस्तन्मना भुञ्जीत ), ( आत्मानमभिसमीक्ष्य भुञ्जीत सम्यक् ) 37, p. 218, see also pp. 23, 31, 118-20, 135-7, 164, sq.;. 219 sq.: etc.
3. अमात्रावत्त्वं पुनद्वविधमाचक्षते । हितमधिकं च । तत्र हीनमाहारराशि बलवर्णोप चयक्षयकरमतृप्तिकरमुदावर्तकरमवृष्यमनायुष्यमनौजस्यं मनोबुद्धीन्द्रियो - पघातकरं सारविधमनमलक्ष्म्यावहमशीतेश्च वातविकाराणामायतनमाचक्षते
अतिमात्र पुनः सर्वदोषप्रकोपणमिच्छन्ति सर्वकुशलाः ।, Caraka, III. 2.4-5, p. 220; vide also, III.2.6-27, pp. 220-2.