Page Text
________________
२४८
चिकित्साकलिका। सप्तपर्णनिम्बकुटजानां त्वक् । अब्दामयोशीरनतानि । अब्दं मुस्तम् । आमयः कुष्ठम्। उशीरं वीरणमूलम् । नतं तगरम् । ताप्यं माक्षीकधातुः। रोधं नवमं विदध्यात् । प्राचेतसं चूर्णमिति । नवाङ्गं नवभिर्द्रव्यैः प्राचेतसं उदाहरन्ति । प्रचेता वरुणस्तेन प्रोक्तं कथितं प्राचेतसम् । भूपतीनां राज्ञां सद्मनि गृहे सदा स्थितम् । लोहपात्रे अथ हैमे सौवर्णे अथवा राजते रौप्ये । क्षौद्रेण मधुना लीढं अवलेहितम् । मानुषाणां मनुष्याणाम् । भुवि पृथिव्यां सचराचराणि जङ्गमस्थावरविषाणि हन्यादिति ॥ ३८३-३८४॥
प्राचेतसचूर्ण-सतौने की छाल, कुड़े की छाल, नीम की छाल, मोथा, कुठ, खस, तगर, ताप्य (स्वर्णमाक्षिकभस्म), लोध इन नौ द्रव्यों के चूर्ण को समभाग में मिश्रित करें । यह प्राचेतस चूर्ण कहलाता है । इस चूर्ण को लोहपात्र में अथवा राजाओं अथवा धनिकों के घर में सुवर्णनिर्मितपात्र अथवा रजत-(चांदी) निर्मित पात्र में रखना चाहिये । इस चूर्ण को मधु के साथ चाटने से मनुष्यों के सम्पूर्ण स्थावर एवं जंगम विष नष्ट होते हैं ॥ ३८३-३८४ ॥
साम्प्रतं सर्पमूषिकयोरुचाटनमाह-- कपोतविण्मय॑शिरोरुहाणि सगोविषाणं शिखिपिच्छकाग्रम् । यवस्य धान्यस्य तुषाश्च वीजं कासिज वा व्युषिता च माला॥३८५॥ इत्यौषधीभिः परिकल्पितोऽयं धूपोऽगदः स्याद्भुजगैरमुक्ते । गृहे विधेयः कुशलैरनेन नश्यन्ति साश्च तथाखवश्च ।। ३८६ ॥
इत्यौषधीभिः परिकल्पितः कपोतविडादिभिरयंधूपोऽगदः परिकल्पितः स्यात् । भुजगैः सरमुक्ते गृहे विधेयः । कुशलैवैद्यैः । अनेन धूपेन सर्पाः नश्यन्ति तथा आखवः मूषिकाश्च नश्यन्ति । कपोतविद् कपोतविष्ठा । मर्त्यशिरोरुहाणि मानुषबाला । सगोविषाणं सगोशृङ्गं किश्च तत् ? शिखिपिच्छकानं शिखी मयूरस्तस्य पिच्छकानं च यवधान्ययोस्तुषाः । बीजं कार्पासजं कर्पासास्थि च कुथिता च । माला शिवस्य निर्माल्यमिति ॥ ३८५-३८६ ॥
कपोतविद् (कबूतर की विष्ठा), मनुष्यों के बाल, गौ का सींग, मोरपंख का अग्रभाग, जौ के तुष, धान्यतुष, कपास के बिनौले, व्युषित शिवनिर्माल्य इन औषधियों को एकत्र मिश्रितकर सपंयुक्त मकान में धूपन करें । इस अगद से सांप तथा चूहे नष्ट होते हैं ॥ ३८५-३८६ ॥
| SR No. | 002391 |
| Book Title | Chikitsa Kalika |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Narendranath Mtra |
| Publisher | Mitra Ayurvedic Pharmacy |
| Publication Year | |
| Total Pages | 274 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 18 MB |