Alamban Pariksha

SR No.: 002350
Original Sutra Author: N/A
Author: Dinnaga, Dharmapala, N Aiyaswami Shastri
Publisher: Adyar Library
Publication Year: 1942
Total Pages: 142
Language: Sanskrit, English
Classification: Book_Devnagari
File Size: 8 MB

Page 126

102
ĀLAMBANAPARIKSĀ
According to the Vaibhāșika-Sautrāntikas, manas is defined by Vasubhandhu as below :
षष्णामनन्तरातीतं विज्ञानं यद्धि तन्मनः । षष्ठाश्रयप्रसिद्धयर्थ धातवोऽष्टादश स्मृताः ॥
Abh. Kosa, I, 17. Sāntarakṣita also explains it in the same manner :
चक्षुराद्यतिरिक्तं तु मनोऽस्माभिरपीष्यते। षण्णामनन्तरोद्भूतप्रत्ययो यो हि तन्मनः ॥
Tattvas. p. 209, ver.631. Speaking of the manas, Prof. Th. Stcherbatsky writes:
Yogācāra-Sautrāntikas do not admit manas as 6th organ. The Older Hinayanists reckon 6 organs of senses, 5 outer senses and one inner sense. The Realists, Naiyāyikas, Mimāṁsakas and Sānkhyas characterise mind as a 6th organ. The Mādhyamikas and Vedantins also do the same. (Buddh. Logic. II, p. 318, n. 9). ___P. 57, 1. 15 and p. 22, 1. 1. (तर्कागोचरत्वात् ) Cf. Vasubandhu's Vimsikābhāsya, ed. S. Levi, p. 11. तर्काविषयत्वात् । कस्य पुनः सा सर्वथा गोचर इत्याह । बुद्धगोचरः॥
P. 58, n. 5. Tattvas. panjika, p. 825 : यद्यपि तत् (मनः) सर्वविषयम् । तथापि न तस्य स्वातन्त्र्येणार्थग्रहणव्यापारोऽस्ति । अन्धबधिराद्यभावप्रसङ्गात् ।
Cp. Nyāyabindutikātippani, p. 27, 1. 1. P. 61, last line. There are two views regarding sarighāta (=baramānusāmānyalaksana), viz. one is held by Kāsmira Vaibhāşikas, and the other probably by other Vaibhāşikas. In his Kosabhāşya, Vasubandhu has clearly expressed the former's view thus : काश्मीर[वैभाषिका] आहुः । [परमाणवो] न स्पृशेयुः। . . . . . सावयवाः प्रसज्येरन् । निरवयवा हि परमाणवः । . . . . तदेवैषां निरन्तरत्वं यन्मध्ये नास्ति किञ्चित् [आलोकादि] । अपि खलु संघाता: सावयवाः स्पृशन्ति इत्यदोषः । (Abhi. Kosa, Tib. text, p. 82.)
a. Cf. संघातास्तु परस्परं संयुज्यन्ते इति काश्मीरवैभाषिका: । His Vimsika bhāşya, p. 7, 1. 10., and p. 106 below,