________________
[ पञ्चमम्
शास्त्रमवकाशं लभत इति श्येनेऽपि नावधीरितनिषेधोऽधिकारी स्यात् ।
ननु न विधिः फले नियोज्यं प्रेरयति फलं कुर्विति, कर्मणि त्वेनं प्रवर्तयति यजस्वेति । तेनाधिकारिदशायामप्रतिहतो निषेधशास्त्रावकाशः । आयुष्मन् ! अस्मत्पक्षमास्थितोऽसि । फले चेन्न प्रवर्त्तयति विधिः पुरुषम्, फलार्थित्वादेवैनमुपाये प्रवर्तमानं तत्रापि न प्रेरयेत् । उपायानभिज्ञस्य तूपायमेव दर्शयेत् । यावदप्राप्तं हि विधेविषयः । तदुक्तम्, जानात्येवासौ मयैतत्कर्त्तव्यमुपायन्तु न वेदेति । प्रतीतिरपीयमीदृशी अभिचरन् यजेतेति । यदि त्वशास्त्रीयोपायो न वैरिणं हन्तुमुपायः श्येनेन जहि श्येनस्तवोपाय इत्यर्थः । तदलमतिप्रसङ्गेन । कामाधिकारेषु तावन्न फलाकाङ्क्षी विधि: फलन्त्वधिकारे हेतुरिति 10 स्थितम् ।
5
15
20
25
८०
न्यायमञ्जय
निषेधविधेरपि प्रत्यवायानपेक्ष निवर्तकत्वम्
प्रतिषेधाधिकारेऽपि प्रत्यवायो न कल्पते । निषेध्याद् विषयादेव लब्धत्वादधिकारिणः ।। तत्रासौ कल्प्यमानोऽपि नरकादिफलोदयः । अवैधत्वं प्रपद्येत न ह्याकाङ्क्षदृशी विधेः ।। विधेरपेक्षे द्वे एव नियोज्यविषय प्रति । तत्पूरणेन तृप्तस्तु न वाञ्छति ततोऽधिकम् ।। नियोज्यस्तावदेतावान् क्रुद्धोऽरिहननोद्यतः । विषयस्तन्निवृत्तिश्च नियोगो यत्र गम्यते ॥
सत्यम्, अधिकारावस्थायां प्रयोक्तृत्वमनपेतं विषयविषयन्तु तत् न फलविषयमित्यतः फलस्याविधिस्पृष्टत्वात् तत्र निषेधशास्त्रस्य प्रवृत्तेरनर्थत्वमिति ननु न विधिः फले नियोज्यम्' इत्यादिनाह । यद्युपाये न प्रवर्तयेत् तर्ह्यधिकारविधेः को व्यापार इत्याशङ्कयाह उपायानभिज्ञस्येति । यावदप्राप्तमिति । यथा नात्मसम्पत्तये विधिर्द्रव्या
प्रयुङ्क्ते, जीवनप्रयुक्तत्वात् तस्येति । न फलाकाङ्क्षीति । नियोज्यविषयसमर्पकपदद्वयादेव निराकाङ्क्षस्य तस्य प्रतीतेः ।
निषेध्याद् विषयादेवेति । यद्धन्यात् तन्न । हननप्रवृत्तो न हन्यादित्यर्थः ।
