________________
एष जायते यः शूद्रान्नमश्नाति" इत्यादिपदैस्तु नारकसत्ता प्रतीयते, इति ।
त्वं इत्थं मन्यसे-देवा हि सूर्यचन्द्रादयस्तावत् प्रत्यक्षा एव, अन्येऽपि औपयाचितकादि फलदर्शनतोऽनुमानतोऽवगम्यते। वेदपदानामयमर्थ:-ये खलु निरुपाधितपः संयमादिना उपचितपुण्यप्रागभारास्ते न ह वै न प्रेत्य-परलोके जायन्ते । तेषां स्वर्ग सत्कुलप्रत्यायाति परम्परया । केषाञ्चित् तु तद् अभावेऽपि मोक्षगमनात् । ततो नामूनि नारकाभावप्रतिपादकानि वेदपदानि । ते नारकाः कर्मपारतन्त्र्यात् इह गन्तुमशक्याः । ततो न युष्मादृशां तदुपलब्धिः भवेत् । क्षायिकज्ञानसम्यगुपेतानां तु वीतरागागां ते प्रत्यक्षा एव। .
यतो ज्ञ स्वभावात्मा ज्ञानावरणीयस्य क्षयोपशमस्तथा तस्य रूपाविर्भावविशेषो दृश्यते । ततोऽवश्यमसौ ज्ञस्वभावः ज्ञातव्यः । अन्यमपि परलोके केचिनारका मेर्वादिवत् शाश्वता न सन्ति, किन्तु यः कश्चित् पापमाचरति स नारको भवति, वा नारका मृत्वाऽनन्तरं नारकतया नोत्पद्यन्ते इति प्रेत्य नारकाः न सन्ति । नरकेषु सततानुबन्धयुक्त तीव्रपरिणामम्, दुःखं तिर्यक् तृष्णामयक्षुधादि सुखं वा दुःखं चाल्पम् । सुख-दुःखे मनुजानां इन्द्रियमन
(
४२
)
