________________
प्रथमः सर्गः ।
१७
कर्णाट-लाट- घनघाट-विराटाः देशविशेषाः। अत्र मुख्यशब्दात् अन्येष्वपि सौराष्ट्र- महाराष्ट्र- गौड - चौड - चीन - महाचीन-वत्समत्स्य- कच्छ - काशि - कोशल - कुरु - मरुप्रभृतिषु देशेषु, मुख्यमुकुटः प्रधानमौलिः, यदनेकार्थ :- 'मुख्यं प्रमुखे प्रधाने च' इति । मेदपाटो नाना देशः, अस्तीति वर्त्तते । कीदृशः, प्रशस्तत। " मानि अतिप्रशस्यानि, शस्तानि माङ्गल्यरूपाणि, समस्तानि सर्वाणि, वस्तूनि, यानि पुरतो वक्ष्यमाणलक्षणानि, तषां विस्तारस्तद्वाम् । अत्र दृष्टान्तं स्पष्टयति- उडुषु नक्षत्रेषु, इवेति यथा, चन्द्रः शीतांशुः । स च देशश्व किं०, अतिचारुः अतिशयेन रम्य इति ॥ १४ ॥
गाः प्रेक्ष्य यत्र नितमाममृतं धरन्तीः प्रोच्चैः परस्परमिति प्रवदन्ति लोकाः । कृच्छ्रं पयोधिमथनेन सतीष्विमासु
देवैर्व्यधाय्यमृतलब्धिधिया मुधा तत् ॥१५॥
यत्रेति मेदपाटदेशे इति सर्वत्राग्रतोऽपि प्रयोज्यम् । गाः सुरभीः, प्रेक्ष्य दृष्ट्वा, लोकाः, परस्परम् अन्योन्यम्, इति, प्रवदन्ति इत्यन्वयः । गाः किंकुर्वन्तीः, धरन्तीः विभ्रतीः । किं० अमृतं गोरसं, शब्दच्छलात् सुधामपि । इतीति किमित्याशङ्कानिरासाय माह- कृच्छ्रमिति । इमासु गोषु, सतीषु विद्यमानासु, देवैः सुरैः, अमृतलब्धिधिया पीयूषप्राप्तिबुद्धया, पयोघिमथनेन कृच्छ्रं व्यशयि । यद् इत्यध्याहार्यम् । श्रूयते हि
३
