________________
नवमः सर्गः।
३२३ सुरवाहिनी गङ्गा जातेति योगः । नवीनत्वे हेतुमाह-या सेना सुरवाहिनी अखिलदिग्मुखानि विगाहते स्म, सा गङ्गा त्वेकदिग्मुखमवगाहते इयं तु चतुर्दिग्मुखानीति नवीनत्वे हेतुः; या किं०, महाबलाश्च ते उत्सर्पिणश्च अथवा महाबलवद् वायुवत् उत्सर्पिणो धावन्तो ये तुरनमा अश्वा एवोर्मयः कल्लोलास्तान् भजतीति महाबलोत्सर्पितुरखमोर्मिभान वायुवेगाश्वकल्लोलवतीति, गापक्षे महाबलेन वायुना उत्सर्पिणइतस्ततो वजन्तः पुनः तुरङ्गमाः शीघ्रङ्गमा ये ऊर्मयस्तान् भजतीति भावार्थः ॥ ३ ॥ स्वप्रेतयादःखपतिस्मयक्षयः
कृतोऽमुना दिग्विजयं वितन्वता । बलोडतं येन यशस्विना रजो
न्यधायि यदिग्दयिताऽलकेषु यत् ॥ ४ ॥ अमुनाऽकब्बरण, दिग्विजयं वितन्त्रता दिग्विजयकारिणा, स्व:प्रेतयादःस्वपतीनां अत्र पतिशब्दः प्रत्येकं चतुर्णा पुरः प्रयोज्यः, तेन स्व:पतिप्रेतपतियादःपतिखपतीनामिन्द्रयमवरुणकुवराणां स्मयक्षयो गर्वध्वंसः कृतः । कयं ज्ञातमित्युत्तरार्धेनाह-यत्कारणात् , येन यशखिना कीर्तिशालिनाऽकबरेण, बलोद्धतं बलेन कटकेनोद्धतं, रजो यद्दिगदयिता येषां दिशः पूर्वदक्षिणपश्चिमोत्तरास्ता एव दयिताः स्त्रियस्तासां अलकेषु केशेषु, न्यधायि क्षिप्तमिति । येन हि यत्कामिनीकुन्तलेषु धूलिदत्ता तेन तद्भगर्वापहारः सुतरां कृत इति निर्गलितार्थः ॥ ४ ॥
समं समा दिग्महिला रजखला
यदीयसैन्ये वसुधासु सर्पति ।
