________________
द्रव्यार्थिकपदमत्र व्यवहारलक्षणाशुद्धद्रव्यार्थिकपरं द्रष्टव्यं, शुद्धद्रव्यार्थिक प्रकृतेः सङ्ग्रहनयरूपाया वेदान्तदर्शनोत्पत्तिमूलताया उक्तत्वात् ।। ऋजुसूत्रनयनिरूपणम् :
• ऋजु-अवक्रं श्रुतं-ज्ञानमस्य ऋजुश्रुतः । यद्वा ऋजु-अवक्रं वस्तु सूत्रयतीति ऋजुसूत्रः । यद् भाष्यकृद्उज्जु उज्जु सुयं नाणं उज्जयमस्स सोयमुज्जुसुओ ।
सुत्तयइ वा जमुज्जुं वत्थु तेणुज्जुसुत्तोत्ति ।। विशे. २२२२ ।। ऋजुत्वं चैतदभ्युपगतवस्तुनोऽवर्तमानपरकीयनिषेधेन प्रत्युत्पन्नत्वम् । अतीतमनागतं परकीयं च वस्त्वेतन्मते वक्रं, प्रयोजनाकर्तृत्वेन परधनवत् तस्यासत्त्वात्, स्वार्थक्रियाकारित्वस्यैव स्वसत्तालक्षणत्वात् ।
अत एव व्यवहारनयवादिनं प्रति अयमेवं पर्यनुयुङ्क्ते - यदि व्यवहारानुपयोगादनुपलम्भाञ्च सङ्ग्रहनयसम्मतं सामान्यं त्वं नाभ्युपगच्छसि, तदा तत एव हेतुद्वयात् गतमेष्यत् परकीयं च वस्तु माभ्युपगमः । न हि तैः कश्चिद् व्यवहारः क्रियते उपलब्धिविषयीभूयते वा । वासनाविशेषजनितो व्यवहारस्तु · सामान्येऽप्यतिप्रसज्यत इति यत् स्वकीयं साम्प्रतकालीनं च तद्वस्तु । ... लिङ्गसङ्ख्यादिभेदेऽपि 'तटस्तटीतटम्' इत्यादौ ‘गुरुर्गुरवः' 'आपो जलम्' 'दाराः कलत्रं' इत्यादौ च विपरिणतनानापर्यायशब्दवाच्यं निक्षेपचतुष्टयाक्रान्तमपि एकमेव स्वीकुरुते ऋजुसूत्रनयः । न तु शब्दनयवत् भावरूपैकनिक्षेपाक्रान्तं लिङ्ग-सङ्ख्याभिन्नपर्यायशब्दावाच्यं च । तदाह भाष्यकृत्- ...
तम्हा णिययं संपइकालीणं लिंगवयणभिन्नपि ।
नामादिभेदे विहियं पडिवजइ वत्थुमुजुसुत्तो ति ।। २२२३ विशे. ।। अस्मान्नयात् परपर्यायासंस्पर्शि एकपर्याये वचनं विच्छिन्दद् बौद्धदर्शनं प्रवृत्तम् ।।
-
२९
LASTMAITRESCUESTATIOCHODAIDAICHODनजनजान
