Page Text
________________
૫૦૩
જૈનમત भावस्यापि स्वत एव तद्भविष्यतीति व्यर्थमुत्पादादिकल्पनमिति चेत् ।
| 369. શંકા- જે પદાર્થ પહેલાં અસત્ હોય તે જો પછી ઉત્પાદ, વ્યય અને ધ્રૌવ્ય સાથે જોડાવાથી સત્ થઈ જતો હોય તો સસલાનાં શિંગડાં આદિ અસત્ પદાર્થો પણ તેમની સાથે જોડાઈને સતુ બની જાય. જો પહેલેથી સત્ પદાર્થ સાથે ઉત્પાદ આદિ જોડાતા હોય તો એનો અર્થ એ થયો કે ઉત્પાદાદિ સાથે જોડાયા પહેલાં પણ તે પદાર્થ સ્વરૂપથી સતુ હતો અને જો તે પદાર્થ સ્વરૂપથી સતુ હતો જ તો પછી ઉત્પાદાદિ સાથે સંબંધ માનીને તેનામાં સત્ત્વ લાવવું નિરર્થક જ છે. વળી, જે રીતે પદાર્થોમાં ઉત્પાદ, વ્યય અને ધ્રૌવ્ય સાથે સંબંધમાં આવવાથી સત્ત્વ આવે છે તે જ રીતે જો ઉત્પાદ, વ્યય અને ધ્રૌવ્યમાં પણ અન્ય ઉત્પાદાદિ સાથે સંબંધમાં આવવાથી સત્ત્વ આવે અને તેમનામાં પણ અન્યથી તો અનવસ્થા દોષ આવે. જો ઉત્પાદ, વ્યય, પ્રૌવ્ય અન્ય ઉત્પાદાદિની અપેક્ષા રાખ્યા વિનાસ્વતઃ સત્ હોય તો સઘળા પદાર્થો પણ તેવી જ રીતે સ્વતઃ જ સત બની જાય, તેમનામાં પણ ઉત્પાદ આદિ દ્વારા સત્ત્વની કલ્પના કરવી નિરર્થક જ બની જાય.
370. ૩ ન દિપોત્પતિવ્યય વ્યયોદ્ધાવી સર્વગ્રુપम्यते, किं तूत्पादव्ययध्रौव्ययोगात्मकमेव सदिति स्वीक्रियते । तथाहिउर्वीपर्वततर्वादिकं सर्वं वस्तु द्रव्यात्मना नोत्पद्यते विपद्यते वा, परिस्फुटमन्वयदर्शनात् ।
[370. જૈન ઉત્તર–પદાર્થ સ્વતંત્ર અને પૃથફ હોય અને ઉત્પાદાદિ પણ સ્વતંત્ર અને પૃથફ હોય અને પછી તેઓ જોડાય અને પદાર્થમાં સત્ત્વ આવે એ જાતનો ભેદ અમે માનતા નથી. અમારો અભિપ્રાય તો એ છે કે ઉત્પાદ, વ્યય અને ધ્રૌવ્ય એ ત્રણેનું અપૃથફભાવે એક સાથે હોવાપણું યા તાદાભ્ય જ વસ્તુ છે અને તે જ સત્ છે, ઉત્પાદાદિ પૃથફ અને વસ્તુ પૃથફ એવું છે જ નહિ. ઉદાહરણ તરીકે, પૃથ્વી, પર્વત, વૃક્ષ આદિ બધા પદાર્થો દ્રવ્ય દષ્ટિએ ન તો ઉત્પન્ન થાય છે કે ન તો નાશ પામે છે કેમ કે તેમનામાં પુદ્ગલ દ્રવ્યનો પરિફુટ નિબંધ અન્વય દેખાય છે. [આ એક નિબંધ સિદ્ધાન્ત છે કે કોઈ પણ અસત્ દ્રવ્યની ઉત્પત્તિ થતી નથી અને કોઈ પણ સત્ દ્રવ્યનો નાશ થતો નથી, હા સત્ દ્રવ્યનું રૂપાન્તર અવશ્ય થાય છે. તેથી કોઈપણ દ્રવ્યની ઉત્પત્તિ કે નાશ હોઈ શકતો જ નથી.]
371. लूनपुनर्जातनखादिष्वन्वयदर्शनेन व्यभिचार इति न वाच्यम्, प्रमाणेन बाध्यमानस्यान्वयस्यापरिस्फुटत्वात् । न च प्रस्तुतोऽन्वयः प्रमाण
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002138 |
| Book Title | Bharatiya Tattvagyan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Nagin J Shah |
| Publisher | 108 jain Tirth Darshan Trust |
| Publication Year | 2009 |
| Total Pages | 819 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari & Philosophy |
| File Size | 18 MB |