________________
परिग्रहाष्टकम् (२५)
यस्त्यक्त्वा तृणवद् बाह्यमान्तरं च परिग्रहम् । उदास्ते तत्पदाम्भोजम्, पर्युपास्ते जगत्त्रयी ॥३॥
यस्त्यक्त्वेति- यः-साधुः बाह्य-धनादि, आन्तरं२-रागादि परिग्रहम्, तृणवत् त्यक्त्वा-संत्यज्य उदास्ते-उदासीनो भवति किं परिग्रहेण ? मोहकारणेन व्यासङ्गमूलेन आत्मपलिमन्थैकल्पेन वस्तुतः निस्सारेण । न एष मम, नाहमनेन सुखी, मदिरामत्तपङ्कावलेपतुल्येन, अहं तु ज्ञानाद्यनन्तगुणपूर्णः कथं पुद्गलेषु रमे४ ? इत्यादिभावनया त्यक्तपरिग्रहः । तत्पदाम्भोजं जगत्त्रयी-असुरनरामरश्रेणिः पर्युपास्तेसेवते इत्यर्थः, स त्रिजगद्वन्द्यो भवति, तेन स्वरूपानन्दरसिकानां न परिग्रहासक्तिः ॥३॥
पुनः कस्य बाह्यत्यागेन निर्ग्रन्थत्वमानिनः शिक्षयति-- चित्तेऽन्तर्ग्रन्थगहने, बहिर्निर्ग्रन्थता वृथा । त्यागात्कञ्चकमात्रस्य, भुजगो न हि निर्विषः ॥४॥
चित्तेऽन्तर्ग्रन्थ इति- अन्त:-चित्ते चेतनापरिणतौ, ग्रन्थः तेन गहने परिग्रहलालसामग्ने, बहिनिम्रन्थता वृथा-निष्फला, यथा-कञ्चकमात्रत्यागाद् भुजग:-सर्पः निर्विषो नहि भवति । एवं बाह्यत्यागेन त्यागी न भवति, अन्तर्ममत्वपरिहारेण त्यागो भवति ॥४॥
त्यक्ते परिग्रहे साधोः, प्रयाति सकलं रजः । पालित्यागे क्षणादेव, सरसः सलिलं यथा ॥५॥
त्यक्ते इति- साधोः परिग्रहे त्यक्ते सति सकलं रज:-कर्मसमूहः प्रयाति-गच्छति । दृष्टान्तयति-सरसः सलिलं-सरःपानीयं पालित्यागे अर्थात् पालिक्षये क्षणादेव क्षयं याति, एवम् । अतः सामान्यपरिणतौ लोभपरित्यागेन५ अनुक्रमेण कर्माभावता भवति ॥५॥..
१. मन्तरं S.M., V.2., B.1. । २. अन्तरं S.M., V.2., B.1. । ३. परिपन्थि S.M. I ५ रमामि सर्वप्रतिषु । ५. परित्यागे V.1.A.D. I
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
