________________
સાંપ્રત સહચિંતન -- ભાગ ૧૨
જુદા જુદા વારે કોઇ જુદી જુદી વસ્તુ મંગલરૂપ ગણાય છે. એને માટે હિંદી ભાષાની એક લોકોક્તિ ઘણાં વર્ષો પહેલાં સાંભળી હતી, જેમકે અમુક વારે દહીં, અમુક વારે ધાણા, અમુક વારે ગોળ, અમુક વારે હળદરનાં દર્શન મંગળમય મનાય છે.
૧૬
લોકજીવનમાં આવી વિવિધ પ્રકારની માન્યતાઓ રહેલી છે. ક્યાંક એની સાથે ધર્મને સાંકળવામાં પણ આવ્યો છે.
‘મંગળ’ શબ્દનો સાદો અર્થ થાય છે શુભ, પવિત્ર, પાપરહિત, વિઘ્નરહિત. ‘મંગલ' શબ્દમાં મં, ગ અને લ એ ત્રણ અક્ષરો છે. એ અક્ષરોને અનુલક્ષીને ‘મંગળ’ શબ્દના જુદી જુદી રીતે અર્થ કરાય છે.
મંગલ અથવા માંગલ્ય શબ્દ જુદીજુદી રીતે વ્યુત્પન્ન કરવામાં આવ્યો છે. એ શબ્દમાં ‘મ', ‘મા,' ‘ગલ', ‘ગાલ' જેવા શબ્દો રહેલા બતાવવામાં આવે છે અને તે પ્રમાણે અર્થઘટન કરવામાં આવે છે. આવી ભિન્નભિન્ન વ્યાખ્યાઓમાંથી નીચેની કેટલીક વ્યાખ્યાઓ જુઓ :
मं गालयइ भवाओ मंगलमिहेवमाइ नेरुत्ता ।
(મં અથવા મા એટલે કે પાપને જે ગાળી નાખે છે તે મંગલ કહેવાય
છે.)
‘વિશેષાવશ્યક ભાષ્ય'માં ‘મંગલ’ શબ્દ સમજાવતાં કહ્યું છે ઃ मां गालयति भवादिति मंगलं संसारादपनयतीत्यर्थः । अथवा मा भूत शास्त्रस्य गलो विघ्नो अस्मादिति ॥ [મને ભવથી એટલે કે સંસારથી દૂર કરે છે એટલા માટે તે મંગલ છે. અથવા ગલ એટલે વિઘ્ન. શાસ્ત્રના અધ્યયનના પ્રારંભમાં અમને વિઘ્ન ન હો માટે મંગલ ]
વળી ‘વિશેષાવશ્યક ભાષ્ય'માં કહ્યું છે :
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
