Page Text
________________
મનુષ્યજન્મની દુર્લભતા
૨૯૭
મધ્યમ દૃષ્ટિવાળો હોય તે માણસ મનુષ્યગતિમાંથી આવેલો છે એમ જાણવું.] निर्दम्भः सदयो दानी दान्तो दक्षः सदा मृदुः ।
साधुसेवी जनोत्साही, भावी चात्र नरः पुनः ।।
[જે હંમેશાં નિર્દભ, દયાળુ, દાતાર, ઇન્દ્રિયોનું દમન કરનાર, દક્ષ, મૃદુ, સાધુ-સંતોની સેવા કરનાર અને અન્ય મનુષ્યોને ઉત્સાહ આપનાર હોય તે મનુષ્ય સંસારમાં ફરીથી મનુષ્યપણું પામે છે.]
‘વિવેકવિલાસ’માં એ જ પ્રમાણે થોડા શબ્દફેરે કહેવાયું છે :
निर्दम्भः सदयो दानी दान्तो दक्षः ऋजुः सदा । मर्त्ययोनिसमुद्भूतो भवी तत्र पुनः पुमान् । ।
[જે મનુષ્ય હંમેશાં નિર્દભ હોય, દયાળુ હોય, દાન આપવાવાળો હોય, ઇન્દ્રિયો ઉપર સંયમ રાખનાર હોય, ડાહ્યો અને સરળ હોય તે મનુષ્યયોનિમાંથી આવેલો હોય છે અને ફરીથી પાછો મનુષ્યગતિમાં જાય છે.] જૈન પરંપરામાં મનુષ્યજન્મ દસ દૃષ્ટાન્ત દુર્લભ કહેવાય છે. ‘ઉત્તરાધ્યયન’ની નિર્યુક્તિમાં લખ્યું છે :
चुल्लगपासगधन्ने जुए रयणे य सुमिणचक्के य । चम्मजुगे परमाणु दस दिट्ठता मणुयलंभे ।।
મનુષ્યજન્મની દુર્લભતા બતાવવા માટે (૧) ફૂલો, (૨) પાશક, (૩) ધાન્ય, (૪) દ્યૂત, (૫) રત્ન, (૬) સ્વપ્ન, (૭) ચક્ર, (૮) ચર્મ, (૯) યુગ (ઘૂંસરું) અને (૧૦) પરમાણુ એમ દસ દૃષ્ટાંત આપવામાં આવ્યાં છે. એ દરેક દૃષ્ટાંતમાં વાસ્તવિક રીતે લગભગ અશક્ય કે અસંભવિત વસ્તુની વાત બતાવવામાં આવી છે અને સમજાવ્યું છે કે એવી વસ્તુ પણ ક્યારેક શક્ય કે સંભવિત બને છે, પણ મનુષ્યગતિમાં જન્મ મેળવવો એટલો સુલભ નથી. આ દસ દૃષ્ટાંતો સંક્ષેપમાં નીચે પ્રમાણે છે :
(૧) ચૂલો : બ્રહ્મદત્ત નામનો ચક્રવર્તી રાજા કોઈ એક બ્રાહ્મણ પર ખુશ થયો અને એને કંઈક માગવાનું કહ્યું. બ્રાહ્મણે માગ્યું, ‘આખા રાજ્યમાં જેટલા ઘરે ચૂલા છે તે દરેક ઘરની રસોઈ રોજ એક દિવસ મને ખાવા મળો.’ રાજાએ એની એ માગણી મંજૂર રાખી અને પોતાના ઘેરથી જ શરૂઆત કરી. ચક્રવર્તી રાજાના ઘરના ચૂલાની રસોઈ ખાઈને બ્રાહ્મણને એટલો આનંદ અને એટલી
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002039 |
| Book Title | Jintattva Granth 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramanlal C Shah |
| Publisher | Mumbai Jain Yuvak Sangh |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 516 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & Articles |
| File Size | 20 MB |