________________
૨૩૬
જિનતત્ત્વ
પ્રકાર નીચે પ્રમાણે દર્શાવવામાં આવ્યા છે ?
दसविहे दाणे पण्णते, तंजहाअणुकंपा संगहे चेव, भया कालुणिते ति त। लज्जाए गारवेणं च, अहम्मे पुण सत्तमे।
धम्मे य अट्ठमे वुत्ते, काही ति त कंतति त।। (૧) અનુકમ્પાદાન, (૨) સંગ્રહદાન, (૩) ભયદાન, (૪) કારુણિકદાન, (૫) લજ્જાદાન, (૯) ગૌરવદાન, (૭) અધર્મદાન, (૮) ધર્માન, (૯) કાહીદન, (૧૦) કંતતીદાન.
વળી ધર્મદાનના પેટાપ્રકાર તરીકે (૧) અભયદાન, (૨) સુપાત્રદાન અને (૩) જ્ઞાનદાન એમ ત્રણ ગણાવવામાં આવ્યા છે.
દાનકુલકમાં ધર્મદાન, અર્થદાન અને કામદાન એમ ત્રણ પ્રકારો બતાવી ઘર્મદાનની વિશેષતા દર્શાવવામાં આવી છે.
धम्मत्थकामभेया तिविहं दाणं जयंमि विक्खायं।
तहवि आ जिणिंदमणिणो धम्मिय दाणं प्रसंसति ।। [ધર્મદન, અર્થદાન અને કામધન એમ ત્રણ પ્રકારનું દાન દુનિયામાં વિખ્યાત છે, પણ જિનેશ્વર ભગવાનના શાસનના મુનિઓ ધાર્મિક દાનની જ પ્રશંસા કરે છે.]
કેટલાક ગ્રંથોમાં દાનના ચાર પ્રકાર આ પ્રમાણે દર્શાવવામાં આવ્યા છે ? (૧) અભયદાન, (૨) અનુકંપાદાન, (૨) જ્ઞાનદાન અને (૪) ભક્તિાન. ભક્તિદાન તે સુપાત્રદાનનું બીજું નામ છે અને તેમાં સાત ક્ષેત્ર – (૧) સાધુ, (૨) સાધ્વી, (૩) શ્રાવક, (૪) શ્રાવિકા, (૫) જિનાગમ, (ક) જિનમંદિર અને (૭) જિનબિંબ – ને સુપાત્ર ગણવામાં આવ્યાં છે.
વળી દાનના નીચે પ્રમાણે પાંચ પ્રકાર પણ દર્શાવવામાં આવે છે ?
(૧) અભયદાન, (૨) સુપાત્રદાન, (૩) અનુકંપાદાન, (૪) ઉચિત દાન અને (૫) કીર્તિદાન.
વળી, નવ પ્રકારનાં પુણ્યના આધારે અન્નદાન, વસ્ત્રદાન, વસતિદાન, ઔષધિદાન વગેરે પ્રકારો દાનના ગણાવવામાં આવે છે. ગરીબ ખેડૂતોને જમીનનું દાન આપવા માટે વિનોબાજીએ “ભૂદાન'ની પ્રવૃત્તિ ઉપાડી હતી.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
