________________
જ્ઞાનીઓ કહે છે કે મૃત્યુ પાસે જીવ અશરણ છે. ડૉક્ટરની હાજરી, સગાં-સ્વજનોની હાજરી, પત્ની-પુત્રો-મિત્રોની હાજરી, નવકારમંત્રનું રટણ, છતાં કાળે તેનું કાર્ય તેના સમયે કર્યું. અને સૌ નિરાશ વદને સજળ નયને જોતાં રહ્યાં.
જ્ઞાનીઓ કહે છે શરીરાદિનો સંયોગ છે તેનો વિયોગ અવશ્ય થવાનો છે. પરંતુ પુરુષની છાયામાં, ધર્મના શરણમાં જે દેહ છોડે છે તે અશરણ છતાં તેને શરણ છે, સમાધિ છે.
વળી કહ્યું છે કે મૃત્યુ સાથે મૈત્રી હોય, મૃત્યુ કદી આવવાનું જ નથી તેવી ખાતરી હોય તે ભલે સુખે સૂએ.
જન્મ અને મરણનો સ્વીકાર કરવાની માનવીની સમજ સામાન્ય રીતે પ્રજ્ઞાયુક્ત નથી હોતી. આથી મૃત્યુનો ભય અને દુઃખ માનવીને દુઃખી કરે છે.
નિરંજને વ્યાપાર ક્ષેત્રે ઘણો યશ પ્રાપ્ત કર્યો હતો. ઘણા કુશળ અને નિષ્ણાત વકીલ તરીકેની તેમની ખ્યાતિ હતી. તેમને તેમના ક્ષેત્રમાં હજી પણ ઘણી વિકાસની તકો દેખાતી હતી. અત્યંત પ્રામાણિકપણે, સદાચારયુક્ત અને પરોપજીવી તેમનું જીવન હતું. જેવી બાહોશીથી જીવ્યા તેમ મૃત્યુને સ્વીકારીને સ્વસ્થ ચિત્તે વ્યવહારિક કાર્ય પતાવ્યાં. દક્ષા નિરંતર તેમની પાસે જ રહેતી. છેવટે તેમના મુખમાંથી ઉદ્ગાર નીકળ્યા “દક્ષા હું જાણું છું મારા જવાથી તમે દુઃખી થશો પણ હવે કોઈ ઉપાય નથી.” દક્ષાએ મને આ વાત કરી હતી કે તે સમયે અમે બંને રડી પડયાં હતાં. પછી મેં જ મન દઢ કરી તેમને શાંત કર્યા.
દક્ષાએ છેલ્લી પળ સુધી મનમાં દુઃખનો ભાર છતાં સ્વસ્થ ચિત્તે સેવા કરી. પછીનો સમય તો કારમો હતો. સંસારની આ જ ચાલે છે, કોણ છટકી શક્યું છે ! વ્યક્તિનું કે વ્યક્તિના સ્વજનના મૃત્યુનો દિવસ જાણીને મનને સ્વસ્થ રાખવું કઠિન છે. પ્રારબ્ધ સર્જેલી કરુણતા :
બે-ત્રણ દિવસ પછી બળેવ હતી. નિરંજનની ત્રણે બહેનોને આશા હતી કે રક્ષાબંધન સુધી ભાઈ હશે. તેથી રાખડી લાવી રાખી હતી.
જીવ સહિત જીવની વ્યવસ્થા અને નિર્જીવ દેહની વ્યવસ્થામાં ગજબનું અંતર છે. તે પ્રમાણે નિરંજનના પાર્થિવ દેહની અંતિમ વિધિની તૈયારી થઈ ગઈ. અને બહેનોએ રુદન સાથે એ દેહ પર રાખડી મૂકી ત્યારે હાજર રહેલા કોઈ પણ પોતાનાં આંસુ રોકી ન શક્યાં. નિરંજનની નનામી મારી મંગલયાત્રા
વિભાગ-૧૧
૨૯૧
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org