________________
ઉંદર ઝડપાઈ જાય છે. તેમ બહારથી ત્યાગ કે વૈરાગનો દેખાવ હોય તો પણ સાધુને કંઈ કર્મ છોડી દેતું નથી અને અંતરંગ મલિનતા પણ તે જીવને છોડી દેતી નથી. તેમાં તો માત્ર જીવ ઠગાય છે.
યદ્યપિ જગતમાં એક વિચિત્રતા એ છે કે “કહેતા ભી દીવાના સુણતા ભી દીવાના' સસલીને માથે બોર પડ્યું. સસલી કહે “ભાગો મારે માથે આકાશ તૂટી પડ્યું અને અન્ય પ્રાણીઓ તેની પાછળ ભાગવા લાગ્યાં. તેમ બહારનો ત્યાગી વેશ જોઈ ભોગી, ત્યાગીને પકડે છે. તેને કંઈ ભોગ ત્યજવા નથી પણ ભોગો વૃદ્ધિ પામે, તેમાં પોતે થોડું દાન કરી લે અને ભોગોનું પાપ નાશ પામે છે તેમ માનીને ત્યાગીની સેવા કરે છે. આમ કહેતા ભી દીવાના સુણતા ભી દીવાના.”
આથી વૈરાગ્ય જેવા ઉચ્ચતમ આત્મિક ગુણના ત્રણ પ્રકાર જ્ઞાનીઓએ દર્શાવ્યા છે :
(૧) જ્ઞાનગર્ભિત વૈરાગ્ય (૨) દુખગર્ભિત વૈરાગ્ય (૩) મોહગર્ભિત વૈરાગ્ય
શ્રેષ્ઠ તો જ્ઞાનગર્ભિત વૈરાગ્ય છે. ભલે પ્રારંભમાં કદાચ જીવને જ્ઞાનનો બોધ ન હોય પણ અંતરથી સંસારની વાસના છૂટી છે. દુન્યવી સુખમાં સંસાર દુઃખરૂપ લાગ્યો છે, તેને જ્ઞાની ગુરુનો યોગ થતાં તેનો વૈરાગ્ય જ્ઞાનયુક્ત બને છે. જ્ઞાનનું ફળ જ વૈરાગ્ય છે. તે પણ કેવળ શાસ્ત્રજ્ઞાન નહિ પરંતુ જીવની શુદ્ધ પરિણતિરૂપ જ્ઞાન તે જીવનું સ્વરૂપ છે.
સાંસારિક દુઃખ પડે, સ્વજનના વિયોગનું સંકટ આવી પડે. રોગથી દેહ ભરાઈ જાય અને જીવને થાય કે આવાં દુઃખ સહેવાં તેના કરતાં સંસારનો ત્યાગ કરી સાધુ થાઉં તો કદાચ આ દુખ ટળશે. આ દુઃખગર્ભિત વૈરાગ્ય જીવનું ભવિતવ્ય હોય તો કદાચ
હૃદયપ્રદીપનાં અજવાળાંજ ૯૩
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
